با کودک لجباز چگونه رفتار کنیم؟

«جوابش به هر سوالی منفیه». «به هیچ صراطی مستقیم نمی‌شه!». «اصلا به من گوش نمی‌ده!». «هر چیزی بهش می‌گم، دقیقا برعکس اونو انجام می‌ده!» والدین کودکان لجباز همواره از این جملات برای توصیف رفتار فرزند خود استفاده می‌کنند. این والدین، ناخواسته یک کودک لجباز را پرورش داده و اکنون از دست او به ستوه آمده‌اند. در این مطلب ابتدا علائم لجبازی را معرفی می‌کنیم. به این ترتیب می‌توانید لجبازی را از مصمم‌بودن تشخیص دهید. همچنین اصلی‌ترین سوال والدین کودکان لجباز یک جمله است، «با کودک لجباز چگونه رفتار کنیم؟». در ادامه‌ی این مطلب نیز توصیه‌ی روانشناسان در مورد نحوه‌ی صحیح برخورد با لجبازی‌های کودک را شرح می‌دهیم. با استفاده از این راهنمایی‌ها می‌توانید رفتار کودک خود را اصلاح کرده و لجبازی او را نیز درمان کنید. برای آشنایی با شیوه‌ی پرورش کودکی منطقی، با ما همراه باشید.

ویژگی‌های یک کودک لجباز چیست؟

پیش از آنکه به پرسش «با کودک لجباز چگونه رفتار کنیم؟» پاسخ بدهیم، بهتر است شما را با ویژگی‌های اخلاقی این کودکان آشنا کنیم. در بسیاری از موارد، ویژگی‌های اخلاقی کودک با لجبازی اشتباه گرفته می‌شود. این اشتباه نیز خود به مشکلات روانی دیگری دامن می‌زند. بنابراین بهتر است ابتدا با مفهوم مصمم‌بودن آشنا شوید. مصمم بودن یک صفت اخلاقی است که در پی آن شخص با سرسختی فراوان، پای اهداف مثبت خود ایستادگی کرده و بر موانع غلبه می‌کند. متخصصان دریافته‌اند که والدین سرسخت و منطقی، فرزندانی مصمم تربیت می‌کنند که با عزم راسخ به اهداف خود دست می‌یابند. لجبازی نیز رفتاری مشابه به مصمم بودن است، اما اهداف غیر منطقی و اثرات منفی بر جای می‌گذارد. کودک لجباز بر خواسته‌های منطقی و غیر منطقی خود پافشاری کرده و هدف او از این رفتار نیز عصبانی‌کردن اطرافیان است. والدین این فرزندان در فعالیت‌های روزمره‌ای همچون انتخاب لباس، غذا و… همواره با کودک خود بحث و جدل دارند. چنانچه علائم زیر را در فرزند خود تشخیص دادید، می‌توانید از لجباز بودن او مطمئن شده و راه‌‌حل‌های بعدی را برای درمان او به کار ببرید:

• کودک لجباز نیاز شدیدی به توجه دیگران دارد. علاقه‌ی زیاد به شنیده‌شدن نیز یکی از نشانه‌های نیاز به توجه است.
• کودک لجباز شدیدا دوست دارد احساس استقلال خود را به نمایش بگذارد. رفتار تندخویانه برای حفظ استقلال نیز ناشی از همین احساس است.
• چنانچه رفتار کودک لجباز را با دوستان همسن او مقایسه کنید، متوجه کج‌خلقی افراطی او خواهید شد.
• اگر کودک لجباز در حال انجام فعالیت دلخواه خود باشد، معمولا مسولیت‌پذیر و وظیفه‌شناس جلوه می‌کند.
• کودک لجباز عاشق ریاست‌کردن است.
• کودک لجباز سرعت کارها را بر اساس علایق خود تنظیم کرده و تابع قوانین متداول نیست.

روش‌های درمان لجبازی در کودکان چیست؟

پس از آنکه علائم لجبازی را در کودک تشخیص دادیم، اکنون باید بیاموزیم که با کودک لجباز چگونه رفتار کنیم؟ لجبازی کودک به تدریج سبب مختل‌ شدن زندگی او و اطرافیانش می‌شود. تصور کنید کودک لجباز و خواب‌آلود خود را به تخت برده‌اید. این کودک علی‌رغم اینکه احساس خستگی می‌کند و نیاز شدیدی به استراحت دارد، اما از تخت بیرون آمده و برای نخوابیدن لجبازی می‌کند. این رفتار در زمان انتخاب و خرید لوازم مربوط به کودک نیز تشدید می‌شود. کودک پا بر زمین می‌کوبد، گریه کرده و با این رفتارها شما را عصبانی‌تر می‌کند. در این لحظه شما چه رفتاری نشان می‌دهید؟ در این بخش شما را برای واکنش‌های منطقی و درمانگر راهنمایی خواهیم کرد.

۱. آیا در طول روز به صحبت‌های فرزند خود گوش می‌کنید؟ 

دیر یا زود باید قبول کنید که رفتارهای پرخاشگرانه و لجبازی کودکان نتیجه‌ی رفتار نامناسب والدین با آن‌هاست. مورد توجه قرار گرفتن و شنیده‌شدن یکی از ابتدایی‌ترین نیازهای کودکان خردسال است. زمانی که کودک احساس کند کسی به درستی حرف‌هایش را نمی‌شنود، حالت تدافعی به خود گرفته و دیگر به حرف شما نیز گوش نمی‌دهد. این در صورتی است که رابطه‌ی والدین و فرزندان، یک رابطه‌ی دو طرفه است. بنابراین همواره شرایطی سالم برای گفت‌وگو با فرزند خود مهیا کنید. با دقت و توجه کامل به حرف‌های کودک خود گوش کنید. در پایان می‌توانید در مورد علت مخالفت و سرپیچی‌هایش از او سوال بپرسید.

۲. آیا رابطه‌ی شما با فرزندتان دوستانه و صمیمی است؟

مطمئنا هیچ کس از اجبار و امر و نهی استقبال نمی‌کند. کودکان نیز این رفتار را نمی‌پسندند و علاقه‌ی چندانی به انجام فعل‌های دستوری ندارند. در واقع انسان به صورت ذاتی علاقه‌ی شدیدی به سرپیچی‌ کردن از دستورات دیگران دارد. حال تصور کنید برای خرید اسباب بازی به فروشگاه مراجعه کرده‌اید. کودک با خواهش و التماس به شما می‌گوید که به یک ماشین کنترلی نیاز دارد. اما شما به هر دلیلی، از خرید این محصول خودداری کرده و به کودک دستور می‌دهید که بسته‌ی اسباب بازی را به محل خود بازگرداند. در این لحظه کودک حالت دستوری شما شناسایی کرده و داستان لجبازی خود را آغاز می‌کند. اما در این لحظات حساس با کودک لجباز چگونه رفتار کنیم؟ 

روانشناسان توصیه می‌کنند، والدین به رفتار محکم و با صلابت خود ادامه بدهند، اما به صورت مستمر یک رابطه‌ی خوب و صمیمی با فرزند خود داشته باشند. چنانچه یک رابطه‌ی دوستانه با فرزند خود داشته باشید، می‌توانید علت برآورده‌ نکردن خواسته‌ی کودک را برای او شرح دهید. کودک نیز که از مهر و محبت شما نسبت به خود اطمینان دارد، رفتار منطقی را جایگزین لجبازی کرده و دلایل شما را درک می‌کند.

〈〈 بیشتر بخوانید: اولین و مهمترین گام ارتباط موثر با نوجوانان 〉〉

۳. سهم کودک شما در تصمیم‌گیرهای امور مرتبط با او چقدر است؟

جای تعجب است که برخی از والدین حتی برای انتخاب ساده‌ترین مسائل مربوط به کودک نیز با او مشورت نمی‌کنند. این افراد تصور می‌کنند درک کودک از قوانین جهان بسیار کم بوده و او شناخت صحیحی از محیط اطرافش ندارد. به درستی می‌توان گفت درک کودکان بسیار بیشتر از آن‌چیزی است که انتظار دارید. کودکان می‌توانند پدیده‌های اطراف خود را شناسایی کرده و با چالش‌های گوناگون مواجه شوند. اگر کودک احساس کند که شما او و قوه‌ی تفکرش را دست کم گرفته‌اید، رفتارهای لجبازانه‌ی خود را از سر خواهد گرفت. به این ترتیب دفعه‌ی بعد که برای خرید وسایل مورد نیاز کودک مانند لوازم‌التحریر به فروشگاه مراجعه کرده‌اید، برای خرید هر وسیله‌ی بزرگ و کوچکی از کودک خود نظر بخواهید. تا جای ممکن او را در انتخاب لباس، اسباب بازی، غذا و… آزاد بگذارید. تنها به این طریق می‌توانید بخش بزرگی از رفتارهای پرخاشگرانه‌ و لجبازی او را درمان کنید.

۴. تاکنون با کفش‌های کودک خود راه رفته‌اید؟

«قبل از آنکه کسی را قضاوت کنی، ابتدا با کفش‌های او راه برو.» این عبارت کوتاه به درستی اهمیت درک ‌کردن دیگران را توضیح می‌دهد. مطمئنا کودکان نیز بدون دلیل، رفتار لجبازانه‌ای از خود نشان نمی‌دهند. پیش از هر چیز از زاویه‌ی دید آن‌ها به مسائل نگاه کنید. حدس بزنید چه چیزی موجب لجبازی کودک شده‌است. اگر شخصیت فرزند خود را به درستی شناخته باشید، این مرحله را می‌توانید به راحتی پشت سر گذاشته و با کودک خود همدل شوید. تصور کنید یک پازل ۱۰۰۰ تکه و پیچیده‌ی خود را در مقابل فرزند خردسالتان قرار داده‌اید. او با شور و اشتیاق بازی را شروع می‌کند، اما پس از چند دقیقه خسته شده‌، از بازی دست کشیده و برای ادامه‌ی بازی لجبازی می‌کند. از دید او به ماجرا نگاه کنید. حل کردن این پازل پیچیده برای رده‌ی سنی او مناسب نبوده و به استراتژی مخصوصی نیاز دارد. 

۵. آیا برای رفتار مثبت فرزند خود ارزشی قائل هستید؟

پس از مدتی والدین از دست لجبازی‌های کودک خود به ستوه آمده و به دنبال پاسخی برای این پرسش هستند که با کودک لجباز خود چگونه رفتار کنیم؟ عصبانیت این والدین تا مرحله‌ای پیش می‌رود که دیگر اخلاق مثبت فرزند خود را نادیده می‌گیرند. پس از مدتی آن‌ها نیز به بزرگسالان لجباز و پرخاشگری تبدیل می‌شوند که دائما با کودک خود مشاجره می‌کنند. این رفتار والدین موجب تشدید لجبازی کودکان شده و این ویژگی‌ اخلاقی را در آن‌ها نهادینه می‌کند. پس پیش از هر چیز از لجبازی و عصبانیت در مقابل کودک لجباز دست بردارید. رفتارها و اخلاقیات مثبت را در کودک خود شناسایی کرده و با استفاده از شیوه‌های تربیتی استاندارد آن‌ها را تقویت کنید. در نتیجه دلایل لجبازی فرزندتان کمرنگ‌تر شده و کودک درمی‌یابد که برای شما ارزشمند است.

چگونه با کودک لجباز و بدغذا رفتار کنیم؟

به صورت کلی کودکان با ورود به سن ۳ سالگی کم‌اشتها می‌شوند. آن‌ها هر غذایی را دوست ندارند و ممکن است از منوی غذایی شما نیز ایراد بگیرند. این رفتار در کودکان لجباز نیز تشدید می‌شود، چراکه حضور اعضای خانواده بر سر میز غذا، فرصت مناسبی برای ابراز وجود در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. پیشنهاد می‌کنیم در طول غذاخوردن به کودک خود توجه کرده و اوقاتی شاد و سرگرم‌کننده برای او فراهم کنید. برای مثال شما می‌توانید عروسک یا ماشین اسباب بازی محبوب فرزند خود را بر سر سفره قرار داده و او را برای غذاخوردن تشویق کنید. همچنین اجازه بدهید کودک غذای خود را انتخاب کند. شما می‌توانید از انواع دسر، میوه‌ و… نیز به عنوان جایزه استفاده کرده و کودک را برای تمام کردن وعده‌ی غذایی خود تشویق کنید.

شیوه‌ی صحیح تنبیه کردن کودک لجباز چیست؟

اگر تصور می‌کنید که کودکان لجباز نباید تنبیه شوند، سخت در اشتباه هستید. آموزش نظم و انضباط برای تمام کودکان ضروری است. البته توجه داشته باشید که واژه‌ی تنبیه کردن به معنای سرزنش و ایجاد احساس گناه در کودکان نیست، بلکه در شیوه‌های تربیتی مدرن، هدف از تنبیه کردن تنها آموزش رفتارهای اشتباه و پیامد آن‌ها به کودکان است. کودکان لجباز نیز باید بدانند که نتیجه‌ی رفتار‌های خوب و بد چیست. آموزش این پیامدها در سنین خردسالی از اهمیت بیشتری نیز برخوردار است. شما می‌توانید برای تنبیه کودک لجباز خود از شیوه‌ی محروم سازی استفاده کنید. در این روش کودک باید در گوشه‌ی اتاق نشسته و به اعمال بد خود فکر کند. انجام کارهای جزئی منزل و کاهش زمان تماشای تلویزیون نیز از دیگر روش‌های استاندارد تنبیه کردن کودکان لجباز است.

خلاصه

• لجبازی و مصمم‌بودن با یکدیگر متفاوت است.
• از ویژگی‌های کودک لجباز می‌توان به علاقه‌ی شدید به شنیده‌شدن، ریاست طلبی و پرخاشگری افراطی او اشاره کرد.
• برای درمان کودک لجباز، یک رابطه‌ی دوطرفه و دوستانه با او برقرار کنید.
• اجازه بدهید کودک لجباز شما، در برخی از امور دست به انتخاب زده و تصمیم بگیرد.
• از زاویه‌ی دید کودک خود به مسائل نگاه کنید.
• رفتارهای مثبت کودک لجباز خود را تقویت کرده و او را برای انجام کارهای مفید تشویق کنید.
• برای ترغیب کودک لجباز به غذا خوردن، محیطی سرگرم‌کننده برای او فراهم کرده و در زمان غذاخوردن به او توجه کنید.
• از شیوه‌های اصولی و مناسب برای تنبیه کردن کودک لجباز خود استفاده کنید.