چگونه کودک خلاق‌تری داشته باشیم؟ 10 روش علمی پرورش خلاقیت کودک

آرزوی هر پدر و مادری دیدن موفقیت فرزندشان است. بیشتر پدر و مادر‌ها دوست دارند کودکان خود را همچون اینشتین، بتهوون، شکسپیر و یا نسخه وطنی همین افراد حافظ، سعدی، مریم میرزاخانی و تختی پرورش دهند. یکی از راهکارهای داشتن چنین بچه‌هایی ایجاد شرایط مناسب برای پرورش خلاقیت کودک است اما معمولاً آگاهی درباره روش‌های پرورش خلاقیت کودک کم و یا حتی سطحی است. اکثر والدین تصور می‌کنند که برای داشتن کودک خلاق حتماً باید در کلاس‌های آموزشی خاصی شرکت کنند اما لزوماً این‌طور نیست.

اگر می‌خواهید با چند راهکار علمی و در عین حال کاربردی برای داشتن فرزند خلاق آشنا شوید، آقای میچ رسنیک، استاد دانشگاه MIT، برای شما چند توصیه عملی دارد. برای دانستن این راهکارها در ادامه همراه ما باشید.

کودک خلاق یا بی قانون؟ مسئله این است

یک باور غلط درباره پرورش خلاقیت کودک این است که کودک باید رها و آزاد گذاشته شود.به عبارت دیگر، نباید هیچ حد‌ و‌ مرزی برای کودک تعیین شود، زیرا این کار خلاقیت او را محدود خواهد کرد. در حقیقت، این درست نیست. منطقی است که کودک به خاطر ماهیت کنجکاوانه‌ای که دارد نگاه خلاق‌تری به محیط اطرافش داشته باشد اما هر چیزی در قالب یک چارچوب شکل می‌گیرد. به این ترتیب کودک نیاز به حمایت خانواده و اطرافیانش دارد. این عوامل شرایط مناسب برای پرورش خلاقیت کودک را فراهم خواهد کرد.

«چقدر به او اجازه بدهم که آزاد باشد؟ اصلاً برایش قانون خاصی تعیین کنم؟ چه زمانی به حرفش گوش کنم؟ کی ازش سوال بپرسم؟ کی پای حرف‌هایش بنشینم؟»

بیشتر بخوایند: مفیدترین کتاب ها برای پرورش کودک

محیطی برای پرورش خلاقیت کودک

«چه میزان به کودک خود آزادی بدهم؟ اصلاً برای فرزند خود باید قانون خاصی تعیین کرد؟ چه زمانی به حرف‌های او گوش کنم؟ چه زمانی از او سوال بپرسم؟ چه زمانی پای حرف‌های کودک خود بنشینم؟»

تصور کنید، فرزند شما یک گوشه خانه، در حال نقاشی کشیدن است. اگر شما در کنارش نباشید، او باز هم غرق در دنیای رنگ‌ها می‌شود، اما با این وجود او نیاز به توجه و حمایت شما دارد. محیطی که کودک در آن رشد می‌کند، به میزان بسیار زیادی بر روی شکوفایی استعداد‌های او اثر می‌گذارد. در حقیقت، در پرورش خلاقیت کودک، مشکل اصلی نحوه آموزش نیست؛ بلکه مشکل در ایجاد محیط غنی برای پرورش این مهارت است.

برای داشتن چنین محیطی نیاز داریم، با ۵ جنبه مهم پرورش خلاقیت کودک آشنا شویم. فرآیندی که در آن، ابتدا کودک کارهای بعدی خود را انتخاب می‌کند. او ابتدا تصور می‌کند که چه کاری می‌خواهد انجام دهد، سپس از طریق بازی با وسایل و ابزار‌های مختلف خیال‌پردازی‌هایش را عملی می‌کند، افکارش را با دیگران به اشتراک می‌گذارد و در نهایت تجربه هایش را در زندگی شخصی استفاده می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم با مارپیچ خلاقیت بیشتر آشنا شوید:

کودک خیال‌پردازی می‌کند

ایده بوم سفید

• یک کاغذ یا بوم سفید می‌تواند پر از ایده‌های ناگفته باشد. فقط کافی است، به فرزند خود فرصت خیال‌پردازیداده و نسبت به پرورش خلاقیت کودک اقدام کنید. اجازه دهید، هر چیزی را که می‌خواهد نقاشی کند. ممکن است اوایل کار ایده ای نداشته باشد، اما ناامید نشوید. برای شروع می‌توانید از نقاشی‌های نمونه استفاده کنید. ایده نقاشی را جلوی او بگذارید و از او بخواهید که آن را بکشد. ممکن است کودک فقط سعی در کپی کردن نقاشی داشته باشد. این کار برای شروع اشکالی ندارد، اما دقت کنید که کودک شما نباید به کپی کاری از دیگران عادت کند. زمانی که فرزندتان نقاشی را ترسیم می‌کند، از او بخواهید که ایده یا نظر خودش را هم در نقاشی بیاورد. هر تغییری که دوست دارد ایجاد و طرح اولیه را به یک ایده جدید تبدیل کند. توصیه می‌شود در مراحل اولیه پرورش خلاقیت کودک از لوازم التحریر ساده‌ای همچون مداد رنگی با کیفیت استفاده کنید. بهترین مداد رنگی برای کودکان خردسال نیز انواع مدادهای روغنی هستند. کار با این محصولات بسیار دلپذیر بوده و رنگ درخشان آن، نتیجه کار را بسیار خلاقانه خواهد کرد. از محبوب‌ترین مداد رنگی‌های موجود در بازار می‌توان به «مداد رنگی ۳۶ رنگ آریا استوانه‌ای» اشاره کرد. سطح مقطع این مدادها، شش ضلعی است. به این ترتیب از سلامت دستان کودک نیز محافظت خواهد شد. در پایان نقاشی نیز یک بوم سفید با رنگ‌های درخشان مداد رنگی خواهید داشت که هر قسمت از آن، معنا و مفهوم عمیقی را حمل می‌کند. برای درک این معانی، تنها کافی است با خلاقیت کودک خود همراه شده و به منظور پنهانی نقاشی او پی ببرید.

از شلوغی تا شکوفایی

خیلی‌ها فکر می‌کنند که خلاقیت فقط یک کار ذهنی است، اما این فرآیند محدود به ذهن نیست و دست‌ها هم در پرورش خلاقیت کودک نقش به سزایی دارند. اجازه دهید فرزندتان با وسایل مختلف دور و اطرافش را بهم بریزد. حتی به این کار تشویقش کنید. شاید این کار به نظر بی هدف بیاید، اما می‌تواند زمینه ساز ایده پردازی‌ برای کودکتان باشد. البته توصیه می‌شود بعد از اتمام کار با همکاری کودک، محیط را مجدد تمیز کنید. به این طریق، کودک نظم و انضباط را نیز یاد می‌گیرد.

بازی لگو مثال مناسبی است. دقیقاً آن لحظه ای که بچه در حال بهم ریختن قطعات لگو است می‌تواند به یک ایده جدید دست پیدا کند. ایده ای که اگر زمان کافی در اختیار داشته باشید، می‌تواند به پرورش خلاقیت کودک کمک کند. علاوه بر انواع لگو اسباب بازی، رنگ‌های انگشتی نیز از اسباب بازی‌های بی‌قاعده‌ای هستند که دست کودکان را برای ایده پردازی باز می‌گذارند. شما می‌توانید با خرید «رنگ انگشتی ۶ رنگ آریا با رول و ابزار مدل تیوپی» تمام ابزار لازم برای ایده پردازی را در اختیار فرزند خود قرار دهید. وجود تجهیزاتی همچون مهره‌های فومی، غلطک و رول نقاشی سبب پرورش خلاقیت کودک شده و او را با انواع روش‌های بازی و ایده پردازی آشنا می‌کند. به صورتی که پس از چند روز کودک می‌تواند از این روش‌ها در زندگی روزمره خود نیز استفاده کند. در نتیجه شما می‌توانید به روش کاملا عملی نسبت به پرورش خلاقیت کودک خود اقدام کرده و نبوغ فرزند خود را چندین برابر کنید.

کودک دست به خلق کردن می‌زند

وسایل مناسب، راهی برای پرورش خلاقیت کودک

بچه‌ها شیفته اسباب‌بازی‌ها، ابزار‌ و وسایل اطرافشان هستند. اگر می‌خواهید فرزندتان در فعالیت‌های خلاقانه حضور پیدا کند، مطمئن شوید که انواع مختلفی از وسایل برای نقاشی، کاردستی و … در اختیارش هست. در عصر ربات‌ها و پرینترهای سه بعدی شاید خیلی به ابزارهای معمولی توجه نشود، اما برای پرورش خلاقیت کودک این وسایل ضروری هستند. چند عدد چوب بستنی، شاید به نظر وسیله خاصی نیاید، اما می‌تواند خلاقیت بچه را تا حد زیادی تحریک کند.

خانم صادقی، مربی رباتیک کودک، از اینکه دخترش از وسایل خیلی ساده برای ساخت کاردستی استفاده می کند، احساس رضایت ندارد. او دوست دارد دخترش بیشتر با ابزارهای دیجیتال و کامپیوتری کار کند، اما حقیقت این است که اتفاقاً این وسایل ساده و حتی دور‌ریختنی برای پرورش خلاقیت کودک بسیار مهم‌تر هستند.

هر وسیله‌ای کاربرد مخصوصی دارد. مثلاً برای چسباندن کاغذ و چیز‌های دیگر، چسب حرارتی و چسب نواری یا برای نقاشی کشیدن، مدادرنگی و ماژیک‌های رنگی مناسب هستند. هر‌چه تنوع وسایل بیشتر باشد، ذهن کودک نیز برای خلق چیزهای جدید بازتر است. برند خیاط کوچولو تمام وسایل ساده و ضروری برای ساخت کاردستی‌های خلاقانه را در اختیار کودک شما قرار داده است. به این ترتیب شما می‌توانید با خرید اسباب بازی همچون «کاردستی خیاط کوچولو بسته مقدماتی» وسایل ساده و بی‌خطری همچون نخ و سوزن پلاستیکی، دکمه آهنربایی، چسب، پارچه نمدی و… را در اختیار فرزند خود قرار داده و علاوه بر پرورش خلاقیت کودک، مهارت‌های دست ورزی او را نیز تقویت کنید. برای سفارش محصولات خیاط کوچولو کافی است به سایت آریالند مراجعه کرده و کالای مورد نظر خود را انتخاب کنید.

با آغوش باز پذیرای هر نوع خلاقیتی باشید.

به علایق کودکان احترام بگذارید. بعضی از بچه‌ها عاشق ساختن چیزها با لگو هستند. بعضی‌هایشان با گِل رس یا خمیر بازی خانه و مجسمه می‌سازند و برخی با نوشتن شعر و داستان سرگرم می‌شوند. سلیقه شان را به رسمیت بشناسید. حتی می‌توانید تشویقشان کنید که چند کار را با هم انجام دهند تا یاد بگیرند چگونه خلاقانه با وسایل و حتی ایده‌ها چیزهای مختلف خلق کنند. «ست خلاقیت آریا» با اهدافی مشابه، طراحی و به بازار عرضه شده است. این محصول، مجموعه کاملی از انواع لوازم التحریر و ابزار خلاقانه است که کودک را با تکنیک‌های متنوع نقاشی و مفاهیم گوناگونی همچون رنگ، اندازه، بافت و… آشنا خواهد کرد. همچنین نگران بهداشت محصول و سلامت فرزند خود نیز نباشید. تمام محصولات آریا از مواد اولیه مرغوب و غیر سمی تهیه شده و استفاده از آن، از بروز انواع حساسیت در کودک پیشگیری می‌کند. همچنین قیمت مناسب این مجموعه در کنار کیفیت بالای آن، خرید این ست اعجاب انگیز را مقرون به صرفه خواهد کرد. این ست لوازم التحریر از ۷۵ تکه تشکیل شده که جزئیات آن به شرح زیر است:

• رنگ انگشتی ۶ رنگ
• رنگ گواش
• ۸ تکه خمیر بازی آریا
• ۶ مداد شمعی
• پالت رنگ
• قلم مو
• شابلون
• بازی مار و پله
• ۵ قالب پلاستیکی
• قیچی
• غلطک
• ۳ ابزار خمیر بازی

کودک برای یادگیری بازی می‌کند

فرآیند مهم‌تر از نتیجه است.

در پرورش خلاقیت کودک، انجام مراحل دقیق و مناسب بسیار اهمیت دارد. بنابراین به صورت مداوم، درگیر محصول یا نتیجه کار کودک خود نباشید. اجازه بدهید که او آزادانه کار کند. در واقع آن چیزی که مهم است، تلاش‌های کودک و درگیر شدن او با مسائل مختلف است. به عبارت دیگر، مهم آن است که چه روش یا راهکاری را برای درست کردن چیزی استفاده می‌کند؟ چقدر برای فکر و تلاش کردن زمان خرج می‌کند؟ نحوه برخورد او با اشتباهات و تجارب گذشته به چه صورتی است؟ همه اینها با اهمیت‌تر از چیزی هستند که در نهایت می‌سازد.

زمان کافی در اختیار کودک قرار دهید

بچه‌ها را محدود به زمان خاصی نکنید. معمولاً کارهایی که نیاز به ایده و خلاقیت دارند، نیازمند زمان بیشتری نیز هستند. می‌توانید برای اینکه فرزندتان خسته نشود، محدوده زمانی کوتاهی برایش مشخص کرده و بین کار به او استراحت دهید. معمولاً زمان مناسب برای کودکان در مدرسه، حدود ۵۰ دقیقه در نظر گرفته می‌شود. شما می‌توانید این میزان را با توجه به سن کودک خود کاهش یا افزایش دهید.

کودکان باید یاد بگیرند که ایده‌ها را به اشتراک بگذارند.

واسطه ارتباط بچه‌ها باشید

بچه‌ها باید هم‌فکری و کار گروهی را یاد بگیرند. در بسیاری از مواقع، آنها نمی‌دانند چطور با دیگران ارتباط برقرار کرده و از ایده‌ها و نظرات آن ها استفاده کنند. شما می‌توانید مثل یک رابط آنها را در کنار هم بیاورید و نحوه تعامل و کار گروهی را به آنها آموزش دهید.

ایده‌ها را مدیریت کنید

خیلی از بچه‌ها دوست دارند، ایده بدهند و آنها را عملی کنند، اما نمی‌دانند چطور؟ شما می‌توانید به عنوان یک مدیر به آنها کمک کنید. به این صورت که از آنها بخواهید هر چیزی که به ذهنشان می‌رسد را عنوان کرده و سپس به آن‌ها یاد بدهید که چگونه ایده‌هایشان را اجرایی کنند. حتی به عنوان یک مدیر می‌توانید به بچه‌ها راهکارهای مختلف را آموزش دهید تا بتوانند خودشان ایده‌هایشان را اجرا کنند.

کودکان باید کارهایشان را مرور کنند

سوالات مناسب بپرسید

کودک ایده‌ ای دارد و آن را اجرا می‌کند. اما پرسیدن سوال‌های مناسب به او در نظم دادن به افکارش می تواند بسیار کمک کننده باشد. برای نمونه دو سوال مهم و اثر‌گذار را با هم بررسی می‌کنیم.

چگونه این ایده به ذهنت رسید؟

این سوال خیلی ارزشمند است.چرا که مطرح کردن این سوال باعث می‌شود کودک نگاه رو به عقب داشته باشد و بررسی کند که چه مسیری را در ذهنش طی کرده تا به چنین فکری رسیده است. این بررسی فرآیند تفکر به نوع نگاه کودک و راهکارهای او انسجام می‌بخشد.

چه چیزی درباره این ایده خیلی برایت هیجان‌انگیز است؟

این سوال معمولاً وقتی پرسیده می‌شود که کودک در مسیر اجرای ایده‌اش دچار مشکل شده باشد. می‌شود این سوال را جور دیگری هم پرسید. از او بپرسید که چرا می‌خواهد این کار را انجام دهد؟ معمولاً پرسیدن این سوال باعث می‌شود، کودک مراحلی را که انجام داده دوباره مرور کند. در نتیجه او متوجه اشتباهش می‌شود و آن را اصلاح می‌کند. کودک باید یاد بگیرد که برای حل یک مشکل، باید دائم در حال بررسی و چک کردن مراحل باشد و به پیدا کردن عیب و مشکل کار بپردازد.

بگذارید بچه‌ها از افکارتان آگاه شوند

بیشتر پدر و مادرها اجازه نمی‌دهند که فرزندانشان از افکار آن‌ها با خبر شوند. در حالی که اتفاقاً وقتی کودک شما بداند که چقدر فرآیند فکر کردن برای شمای بزرگسال هم مثل خودش سخت است، راحت تر می تواند با چالش های یک مسئله مواجه شود. از نحوه فکر کردن، راهکارهایی که برای حل مسائل دارید و حتی احساسات و هیجاناتتان نسبت به افکارتان آگاهشان کنید. این‌ بهترین هدیه ای است که می‌توانید به فرزندتان بدهید.

وقتی که در حال حل یک مسئله یا انجام یک کار فکری هستید، اجازه دهید کودکتان هم در کنارتان بنشیند. نحوه فکر کردنتان را برایش بازگو کنید. از روش‌هایی که در ذهن دارید، استراتژی‌هایتان و حتی روش هدف گذاری خود نیز با او صحبت کنید. او از این طریق به نحوه تفکر شما و چالش‌هایی که دارید، پی می‌برد.

پایان سخن

نکته مهم این است که راهکارهای موثر برای پرورش خلاقیت کودک، تمام نشدنی هستند. برای آنکه اثر بخشی آن را متوجه شوید، باید این چرخه دائم تکرار شود و به یک دوره خاص محدود نشود.

اما یک نکته را فراموش نکنید. قرار نیست همه کودکان یک جامعه بزرگسالانی نابغه شوند. خلاقیت لزوماً به معنای نبوغ و موفقیت‌های رویایی نیست. همین‌که نوع نگاه فرزندمان به مسائل عمیق‌تر شود و بتواند برای مسائل راه‌حل‌های خلاقانه ای ارائه دهد کفایت می‌کند. به منظور پرورش خلاقیت فرزندتان، سعی کنید توانایی‌های او را شناخته و چیزی را که در حد توان ذهنی و جسمی‌ او نیست، از او نخواهید. چرا که امکان پرورش خلاقیت کودک در این شرایط به پایین‌ترین حد خود می‌رسد.