فرزند سالاری | هشدار کارشناسان به والدین

در خانواده شما چه کسی حرف آخر را می‌زند؟ از آنچه در خانه شما اتفاق می‌افتد، اطلاع دارید؟ آیا با پدیده فرزند سالاری آشنا هستید؟ اطلاع دارید فرزند سالاری در اثر کدام رفتارهای والدین پدید می‌آید؟ تمامی این سوالات مربوط به پدیده جدید تربیتی به‌ نام فرزند سالاری است که در خانواده‌های مدرن امروزی در حال گسترش است. در خانواده‌های امروزی قواعد پدرسالاری و مادرسالاری فراموش‌ شده و جای خود را به قدرت مطلق فرزندان داده‌است، به صورتی که تمام تصمیمات مربوط به خانواده توسط فرزندان گرفته می‌شود. کارشناسان با انجام مطالعات فراوان ریشه‌های فرزند سالاری، پیامدها و روش‌های پیشگیری از آن را دریافته‌اند. اگر احساس می‌کنید فرزندان شما حرف آخر را در خانه می‌زنند، پیشنهاد می‌کنیم مطالب زیر را به‌ درستی مطالعه کرده و هشدارهای کارشناسان را جدی بگیرید. با ما همراه باشید.

پدیده فرزند سالاری و ریشه‌های آن چیست؟

فرزند سالاری پدیده‌ای است که طی آن تمام تصمیمات خانواده توسط فرزندان گرفته می‌شود. بسیاری از محققان بر این باورند که فرزند سالاری هنگامی اتفاق می‌افتد که والدین کودک در خانواده‌های بسیار سنتی پرورش یافته‌ باشند. به‌ این ‌ترتیب والدین تصمیم می‌گیرند روش تربیتی کاملاً متفاوتی برای کودکان خود انتخاب کنند. آن‌ها تلاش می‌کنند با توجه‌کردن افراطی به فرزندان، از بروز آسیب‌های عاطفی که خود دچار آن شده‌اند، جلوگیری کنند. برای مثال در خانواده‌های سنتی پدرسالار، مابین پدر و فرزندان رابطه‌‌ای رسمی و غیر دوستانه وجود داشته‌است یا کودکان در این خانواده‌ها نباید در حضور پدر شوخی یا خنده بلند می‌کردند.

در گروهی دیگر از خانواده‌های سنتی، مادر نقش محوری در خانواده داشته‌است. به ‌همین دلیل کودکانی که در خانواده‌های مادر سالار پرورش يافته‌اند، باید کاملاً مطابق با سلیقه و نظر او رفتار می‌کردند. به این ترتیب فرزندانی که در این خانواده‌ها تربیت‌ شده‌اند، هنگامیکه خود به ایفای نقش والدین می‌پردازند، از انجام هرگونه رفتار خشک و رسمی با فرزندان خود امتناع می‌کنند. نتیجه این رفتار سبب می‌شود تا کودک، والدین خود را مانند دوست یا هم‌کلاسی در نظر گرفته و به تدریج پرخاشگری و اعتراض به آن‌ها را آغاز کند.

البته نوع دیگری از فرزند سالاری نیز در خانواده‌ها ایرانی مشاهده می‌شود. در این خانواده‌ها از الگوی تربیتی مدرن برای رفتار با کودکان استفاده می‌شود. البته این افراد مفهوم شیوه تربیتی مدرن را با آزادی مطلق کودک اشتباه گرفته و تمام تصمیم‌گیری‌های مهم خانواده را به عهده کودک می‌گذارند. به ‌این ‌ترتیب کودک خود را در جایگاهی می‌بیند که والدین باید همواره تسلیم او باشند و نیازهایش را برطرف کنند. این پدیده در خانواده‌های تک‌فرزندی بیشتر مشاهده می‌شود.

عوامل مؤثر در شکل‌گیری خانواده فرزند سالار چیست؟

امروزه تعداد زیادی از خانواده‌های ایرانی شیوه تربیتی فرزند سالاری را در پیش می‌گیرند. این پدیده در سراسر جهان نیز رو به ‌افزایش است. همچنین امروزه این پدیده مختص به سنین نوجوانی نمی‌شود و کودکان و خردسالان نیز با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. یکی از پررنگ‌ترین دلایل شیوع فرزند سالاری، رواج یافتن آن به ‌عنوان اصل تربیتی است که جایگزین شیوه‌های درست دیگر شده‌است. از دیگر دلایل این پدیده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• الگوبرداری از شیوه‌های نادرست تربیتی
• تعریف نکردن هیچ‌گونه وظیفه‌ای برای کودکان
• نشان دادن توجه بیش ‌از حد به کودک
• احساس عذاب وجدان والدین در پی ساعات کاری زیاد
• نظریات نادرست درباره عقده‌های دوران کودکی
• نبود دانش و آگاهی لازم برای تربیت فرزند
• کمبود اعتمادبه‌نفس در والدین
• نبود هماهنگی بین والدین در شیوه تربیتی

پیامدها و آسیب‌های فرزند سالاری چیست؟

همانطور که گفته شد شیوه تربیتی فرزند سالار از محبوبیت خاصی در بین خانواده‌های ایرانی برخوردار است. اما آیا می‌دانید این پدیده چه آسیب‌هایی برای کودکان و اعضای خانواده به ‌همراه دارد؟ به‌ صورت کلی باید در نظر داشته باشید که هرگونه عدم تعادل بین قدرت اعضای خانواده موجب آسیب دیدن همه افراد آن خانواده می‌شود. فرزند سالاری نیز پیامدهای بسیاری برای والدین و کودکان خواهد داشت. مهم‌ترین این آسیب‌ها به ‌شرح زیر هستند:

پیامدهای فرزند سالاری برای والدین

اصلی‌ترین آسیبی که شیوه تربیتی فرزند سالاری در پی دارد، متوجه والدین می‌شود. در این شیوه والدین خود را موظف می‌دانند که تمام خواسته‌های فرزندشان را فراهم کرده و انتظارات او را برطرف کنند. به ‌همین دلیل پس ‌از گذشت چند سال سطح توقعات کودک نیز افزایش پیدا کرده و والدین فشار بیشتری برای تامین نیازهای او احساس می‌کنند. این پیامدها علاوه ‌بر فشارهای روانی، آسیب‌های جسمانی فراوانی نیز برای والدین به ‌همراه می‌آورد. همچنین در پایان این نوع رابطه، فاصله‌ عاطفی بسیاری بین کودک و والدین احساس می‌شود.

پیامدهای فرزند سالاری برای کودک

آیا شما هم شیوه تربیتی فرزند سالاری را در پیش گرفته اید؟ اگر جواب شما مثبت است، آیا با خود فکر کرده‌اید که فرزندان نازپرورده چگونه باید با ناملایمات زندگی مقابله کرده و چالش‌های پیش‌ رویشان را حل کنند؟ می‌توان گفت یکی از مخرب‌ترین آسیب‌های فرزند سالاری، ایجاد عدم احساس رضایت از زندگی در کودکان است. با توجه به اینکه این اشخاص در سنین کودکی تمام خواسته‌ها و نیازهای خود را به‌ صورت حاضر و آماده دریافت کرده‌اند، اگر روزی در محیط واقعی قرار بگیرند و خواسته‌هایشان به ‌راحتی برآورده نشود، دو واکنش متضاد از خود نشان خواهند داد. در حالت اول احساس خشم کرده و رفتارهای عصبی در پیش می‌گیرند. در حالت دیگر احساس می‌کنند توانایی زیادی برای حل مشکلات ندارند و در پی آن تمام استعدادها و قابلیت‌های خود را نادیده می‌گیرند.

همچنین کودکی که با این شیوه تربیتی بزرگ ‌شده باشد، قدرت زیادی در خود احساس می‌کند. به ‌همین دلیل به ‌تدریج اعتمادبه‌نفس کاذبی در او شکل می‌گیرد. از دیگر اختلالات روانی که در این کودکان پدید می‌آید، اختلال شخصیت خودشیفته است. این مشکل شخصیتی در کنار اختلال وابستگی، قدرت استقلال‌طلبی را از شخص می‌گیرد. با توجه به دلایلی که گفته شد، کارشناسان توصیه می‌کنند والدین شیوه فرزند سالاری را به صورت کامل کنار گذاشته و کودکانی سالم‌تر و مستقل‌تر تربیت کنند.

چگونه نشانه‌های فرزند سالاری را در کودک خود از بین ببریم؟

برای روشن‌تر شدن موضوع ابتدا باید الگوی درستی برای رابطه سالم والدین و فرزندان شرح داد. باید توجه داشته باشید که شعار هر خانواده سالم باید «نه والدین سالاری و نه فرزند سالاری» باشد. بهترین شیوه تربیتی فرزندان، در پیش گرفتن اعتدال است. اعضای یک خانواده سالم باید به ‌صورت دسته‌جمعی در امور خانواده شرکت کرده و وظایف مشخصی را برعهده بگیرند. اما اگر تاکنون با شیوه فرزند سالاری جلو رفته‌اید و اکنون قصد دارید این شیوه تربیتی را متوقف کنید، برای درمان نشانه‌های فرزند سالاری اقدامات زیر را انجام دهید:

حد اعتدال بین صمیمیت اقتدار را حفظ کنید.

یکی از بهترین راهکارها برای درمان این موضوع آن است که والدین ضمن برقراری رابطه‌ای صمیمانه با فرزندان، اقتدار خود را نیز حفظ کنند. به ‌این‌ ترتیب رفتار والدین خشک و جدی نخواهد بود و نیازهای عاطفی کودک برطرف خواهد شد. همچنین صمیمیت در چارچوب مشخصی قرار می‌گیرد و والدین تبدیل به دوست و همکلاسی نمی‌شوند. به این ترتیب نقش و جایگاه اعضای خانواده نیز حفظ می‌شود.

دلایل برطرف نشدن خواسته‌های کودک را برای او توضیح دهید.

هنگامی که والدین به برخی از خواسته‌های اشتباه کودک جواب منفی می‌دهند، کودکان دست به لجبازی‌کردن می‌زنند. در این لحظات بهترین واکنش این است که بدون صدای بلند و کلمات نامناسب، دلیل این مخالفت را برای او توضیح دهید. توجه داشته باشید که پس ‌از بیان علت، باید سکوت کرده و پرخاشگری آن‌ها را نادیده گرفت. البته باید خواسته‌های مطلوب کودکان در مواقع دیگر برطرف شده و رابطه صمیمانه تقویت شود.

در برابر لجبازی‌های کودک خود تسلیم نشوید.

بدون شک با رفتارهای پرخاشگرانه و پاکوبیدن‌های مکرر کودکان روبرو شده‌اید. آن‌ها این عکس‌العمل‌های جسمانی را برای پافشاری‌کردن بر خواسته‌های خود انجام می‌دهند. از طرف دیگر والدین برای خاتمه دادن به این سروصداها و به قصد حفظ آبرو در بیرون از منزل، تسلیم خواسته‌های کودک می‌شوند. به‌ عنوان والدین کودک در نظر داشته باشید که تربیت شخصیت او در درجه اول قرار دارد. پس در این شرایط دست کودک خود را گرفته و آن محیط را ترک کنید. توجه داشته باشید که هرگز نباید در مقابل خواسته‌های اشتباه کودک پاسخ مثبت داده و تقاضای او را به هر دلیلی قبول کنید.

بر رفتارهای مثبت کودک خود تمرکز کنید.

کودکان همواره باید برای انجام فعالیت‌های مثبت تشویق شوند. به ‌این ‌ترتیب اگر کودک شما کار مثبتی انجام داد، به او جایزه و پاداش بدهید و این رفتار پسندیده را در او نهادینه کنید. برای مثال اگر کودک شما رفتار مناسبی در مهدکودک دارد و فعالیت‌های هنری خود را به خوبی انجام می‌دهد، می‌توانید ابزار هنری مرتبطی تهیه کرده و به او جایزه بدهید. به این ترتیب رفتار پسندیده را در او تقویت کرده‌اید و موجب پرورش استعداد هنری او شده‌اید.

کودکان نباید از همه امور خانواده باخبر باشند.

کارشناسان تاکید می‌کنند کودکان تنها باید در تصمیماتی دخالت کنند که در حیطه اختیارات آن‌ها است، زیرا بشر در سنین کودکی درک مناسبی از امور درست و غلط ندارد. به‌ همین دلیل بهتر است تصمیمات اساسی و مهم زندگی‌ را به همراه همسر خود گرفته و از کودکان مشورت نگیرید. موضوعات ساده‌ای مانند انتخاب لباس، انتخاب غذا، انتخاب اسباب‌بازی و... برای مشورت با کودکان مناسب خواهد بود.

برای تمامی اعضای خانواده قوانین معینی برقرار کنید.

بهتر است والدین به کمک یکدیگر قوانین مناسبی برای اعضای خانواده تدوین کرده و افراد را به انجام آن‌ها موظف کنند. به ‌این ‌ترتیب باید برای تمامی رفتارهای کودک در منزل و محیط بیرونی قانون وضع کرده و آن‌ها را به‌ صورت واضح برای کودک شرح دهید. به‌ عنوان مثال اگر کودک شما درخواست کرد برای خرید به فروشگاه اینترنتی آریالند مراجعه کند، بهتر است پیش ‌از خرید برای او توضیح دهید که می‌تواند تا چه مقداری هزینه کند.

هر کدام از اعضای خانواده باید وظیفه مشخصی داشته باشد.

مسئولیت‌پذیری یکی از مهم‌ترین رفتارهایی است که باید در سنین کودکی به فرزندان آموزش داده شود. این رفتار یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌ها برای درمان فرزند سالاری نیز به‌شمار می‌رود. به‌ همین دلیل کارشناسان توصیه می‌کنند به‌ صورت مکرر جلسات خانگی تشکیل داده و وظایف ساده‌ای که در حد توان کودک است، به او بدهید. همچنین یکی دیگر از روش‌های نهادینه کردن مسئولیت‌پذیری در کودکان، انجام بازی‌های گروهی در کنار خانواده است. برای مثال می‌توانید هنگام بازی به کودک خود ملحق شده و در کنار هم وظایف مشخصی را انجام دهید.

جمع‌بندی

در این مطلب گفتیم که امروزه شیوه تربیتی فرزند سالاری گسترش چشمگیری داشته‌است. همچنین بیان کردیم که ناتوانی در حل چالش‌های زندگی از مهم‌ترین آسیب‌هایی است که این شیوه تربیتی به کودکان وارد می‌کند. این نحوه تربیتی آسیب‌های فراوانی برای والدین نیز به ‌همراه دارد. به همین دلیل است که کارشناسان توصیه می‌کنند در زمان مناسب اقدام کرده و از رفتارهای فرزند سالارانه در خانواده جلوگیری کنید.

به ‌این ‌ترتیب می‌توانید فرزندی مستقل و کارآمد تربیت کرده و تحویل جامعه بدهید. ما بی‌صبرانه منتظر شنیدن راهکارهای شما برای پیشگیری از رفتار فرزند سالارانه هستیم. شما می‌توانید با ارائه نظرات و تجربیات خود در مورد فرزند سالاری، دوستان دیگر آریالند را راهنمایی کرده و ما را در ارائه هرچه بهتر مطالب یاری کنید. همچنین شما می‌توانید با مراجعه به فروشگاه اینترنتی آریالند محصولات آموزشی همچون خمیر بازی آریا، بازیهای فکری، مداد رنگی آریا و… را به صورت غیر حضوری خریداری کنید. از اینکه با ما همراه بودید، متشکریم.

بیشتر بخوانید:

روش‌های شگفت انگیز قصه گویی برای فرزندان

بهبود روابط بین فرزندان، دغدغه تمام والدین تاریخ!