علت اختلال رفتاری دزدی در بچه‌ها چیست؟

کودکان به‌خاطر سن و سال کمی که دارند، ممکن است رفتارهای ناهنجار مختلفی از خود بروز دهند. این رفتارها لزوماً در اثر مشکلات و اختلالات روانی نیست. بلکه گاهی اوقات ممکن است بچه‌ها صرفاً به دلیل آشنا نبودن با پدیده‌هایی که با آنها مواجه می‌شوند، دست به کارهای اشتباه و بعضاً خطرناکی بزنند. اختلال رفتاری دزدی در بچه ها یکی از مشکلاتی است که والدین را خیلی نگران می‌کند. معمولاً وقتی والدین این‌گونه رفتارها را از فرزند خود مشاهده می‌کنند، بلافاصله نگران آینده او می‌شوند و فکر می‌کنند که قرار است در آینده فرزندشان تبدیل به یک جنایتکار تمام‌عیار شود. درحالی‌که به هیچ وجه این‌طور نیست. کلید حل مشکل نیز دست والدین است و آنها می‌توانند با استفاده از راهکارهای هوشمندانه، اختلال رفتاری دزدی در بچه‌ها را درمان کنند. در ادامه قصد داریم ضمن بررسی عمیق‌تر این اختلال رفتاری، راه‌های درمان این مشکل را نیز مورد بررسی قرار دهیم. با ما همراه باشید.

اختلال رفتاری دزدی در بچه‌ها از نظر روانشناسی

در اصطلاح روانشناسی اختلال رفتاری دزدی در کودکان، زیرمجموعه اختلال سلوک قرار می‌گیرد. این دسته از اختلالات در گذر زمان شکل می‌گیرند و بیشتر جنبه‌های روانی دارند. رفتارهای ناهنجار دفعی کودکان و نوجوانان در این دسته قرار نمی‌گیرند؛ بلکه الگوهای رفتاری که در بچه‌ها تبدیل به عادت شده‌اند و مدام تکرار می‌شوند، در دسته اختلالات سلوک قرار می‌گیرند. در سطح پایین این اختلال می‌توان به دروغ‌گویی پی‌درپی، فرار از مدرسه و پرخاشگری اشاره کرد. اما وقتی این اختلال شدت پیدا می‌کند، در قالب دزدی، خرابکاری و خشونت‌های جسمی خود را نشان می‌دهد.

اختلال رفتاری دزدی در بچه‌ها از چه سنی شروع می‌شود؟

خیلی بعید به نظر می‌رسد که این اختلال رفتاری در قبل از سن ۴ یا ۵ سالگی در بچه‌ها نمود پیدا کند. معمولاً از ۴ سالگی به بعد است که برخی از بچه‌ها به دلایل مختلف دست به چنین کارهایی می‌زنند. اگر راهی برای درمان اختلال رفتاری دزدی در بچه ها به کار گرفته نشود، این اختلال در آنها نهادینه می‌شود و به این ترتیب نمونه‌هایی وجود دارد که در سنین بالاتر (مثلا دوره دبیرستان) نیز با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند.

دلایل بروز اختلال رفتاری دزدی در بچه‌ها چیست؟

قبل از آنکه به دنبال راهکارهای درمان اختلال رفتاری دزدی در بچه‌ها باشیم، بهتر است به علل و ریشه‌های بروز این‌گونه اختلالات بپردازیم. در بررسی‌های تخصصی روانشناسان چند عامل به‌عنوان عوامل اساسی دزدی بچه‌ها شناسایی شده است که عبارتند از:

۱. اختلال تکانه ریشه اصلی دزدی در بچه‌ها است

کودکان در ابتدای زندگی نمی‌توانند تناسبی بین خواسته‌های خود و آنچه در واقعیت وجود دارد، برقرار کنند. این امر کاملاً طبیعی است. اما در مقابل باید این مهارت به مرور زمان در کودکان شکل بگیرد که نمی‌توانند هر زمان که چیزی را اراده کردند، آن را به دست بیاورند. این مهارت در اثر معاشرت با دیگران در کودک شکل می‌گیرد. اما گاهی اوقات به دلایل مختلف این مهارت در کودکان شکل نمی‌گیرد و در اصطلاح روانشناسی از آن تحت عنوان اختلال تکانه یاد می‌شود. به این ترتیب حتی اگر کودکان دست به دزدی هم بزنند، این رفتار صرفاً به‌خاطر آن است که فکر می‌کنند تحت هر شرایطی می‌توانند چیزهای مختلف را تصاحب کنند.

بیشتر بخوانید: دلیل برداشتن بدون اجازه وسایل دیگران توسط کودک چیست؟

۲. بچه‌ها با دزدی به دنبال جلب توجه دیگران هستند

در همان اوایل دوران نوجوانی فرد به دنبال آن است که جایگاه ویژه‌ای در بین گروه‌های هم سن و سال خود به دست بیاورد. به همین دلیل ممکن است که برای این منظور دست به هر کار غیراخلاقی نیز بزند تا بتواند توجه دیگران را به خود جلب کند و وجاهت خاصی را برای خود به ارمغان بیاورد. اختلال دزدی در بچه‌ها می‌تواند ریشه در همین مسئله داشته باشد. بی‌مهری و بی‌توجهی والدین به کودکان نیز در بروز این‌گونه رفتارها بی‌تأثیر نیست. گاهی اوقات رفتارهای تبعیض‌آمیز والدین بین فرزندان باعث می‌شود که کودکان با دزدی کردن

از وسایل دیگران اعتراض خود را به والدین نشان دهند.

۳. استرس و اضطراب زیاد بچه‌ها را به سمت دزدی می‌کشاند

گاهی اوقات کودکان با دزدیدن وسایل دیگران به دنبال انتقال پیامی هستند. هوش هیجانی به افراد کمک می‌کند که بدانند احساسات خود را چگونه بروز دهند و چه میزان روی آنها کنترل داشته باشند. طبیعی است که هوش هیجانی در کودکان و نوجوانان هنوز به طور کامل شکل نگرفته است. به همین دلیل ممکن است برای بروز احساسات خود دست به کارهایی بزنند که از نظر بزرگ‌ترها غیرمعمول به نظر برسد. یکی از آنها اختلال رفتاری دزدی است.

بیشتر بخوانید: شب ادراری در کودکان، علت‌ها و درمان

۴. عدم آشنایی با مفاهیم اخلاقی زمینه‌ساز دزدی در کودکان است

در اینکه دزدی یک عمل کاملاً خلاف اخلاق است، تردیدی وجود ندارد. اما از طرفی باید به این مسئله توجه داشت که کودکان باید با آموزش درست، این مفهوم را یاد بگیرند. بسیاری از آنها ممکن است صرفاً از سر هیجان، شوخی یا خنده دست به دزدی بزنند. درحالی‌که هیچ‌گونه آگاهی نسبت به غیراخلاقی بودن این قبیل رفتارها ندارند؛ بنابراین لازم است تا این مسائل با استفاده از شیوه‌های مناسب به کودکان آموزش داده شود.

چه راهکارهایی برای درمان اختلال رفتاری دزدی در بچه‌ها وجود دارد؟

رفتار والدین در مواجهه با اختلال رفتاری دزدی در بچه‌ها تأثیر بسزایی در درمان یا تشدید این مشکل رفتاری دارد. بارها دیده شده است که رفتارهای نسنجیده و تند والدین نه‌ تنها کمکی به درمان بچه‌های نکرده است، بلکه مشکل را تشدید کرده است. در اینجا قصد داریم چند مورد از مهم‌ترین راهکارهایی که مورد تأیید روان‌شناسان است را با هم مرور کنیم.

۱. ارزش صداقت و راست‌گویی را در نظر کودک بالا ببرید

سعی کنید در مواقع گوناگون درباره اهمیت راست‌گویی و صداقت با او صحبت کنید. گاهی اوقات ممکن است کودکان چیزی را از جایی بدزدند و بعد این‌طور وانمود کنند که آن را هدیه گرفته‌اند. والدین باید تلاش کنند که خود همواره در مقام عمل از در صداقت با فرزندان خود درآیند. در مقابل باید شهامت بیان حقیقت و پذیرفتن اشتباه نیز در فرزندان تقویت شود. به‌عنوان مثال می‌توانید قوانینی را بین خود و فرزندتان وضع کنید و به آنها بگویید که درصورتی‌که خودشان به اشتباه‌شان اقرار کنند، جرایم سبکی برای آنها در نظر می‌گیرید. کودک باید در عمل متوجه شود که صداقت از پنهان‌کاری بهتر است.

۲. درباره مفهوم مالکیت با کودک خود صحبت کنید

گاهی اوقات کودکان به این دلیل که با مفهوم مالکیت چندان آشنایی ندارند، دست به دزدی می‌زنند. آنها فکر می‌کنند که می‌توانند بدون اجازه گرفتن یا پرداخت پول، کالایی را مال خود کنند. والدین وظیفه دارند که مفهوم مالکیت را هم در قالب گفتار و به‌صورت عملی به فرزندان بیاموزند. به‌عنوان مثال می‌توانید آنها را برای خرید کردن با خود ببرید و به آنها توضیح دهید که در ازای برداشتن هر کالا باید بهای آن را بپردازند. همچنین باید به آنها یاد بدهید که وقتی می‌خواهند وسیله‌ای را از دوست خود به امانت بگیرند، حتماً باید از او اجازه بگیرند.

۳. کالای دزدیده شده را به همراه خود کودک به صاحبش برگردانید

یکی از بهترین و مؤثرترین راه‌ها برای درمان اختلال رفتاری دزدی در بچه‌ها، این است که کالا را به دست خود آنها به صاحبش برگردانید. حتماً باید به کودک خود بگویید که از صاحب آن کالا عذرخواهی کند. این کار می‌تواند در جلوگیری از تکرار دزدی در بچه‌ها فوق‌العاده اثرگذار باشد.

۴. در مواجهه با دزدی کودک پرخاشگری نکنید

به‌خاطر داشته باشید که شما پلیس نیستید و وظیفه شما دستگیری دزدان و مجرمان نیست. شما والدین فرزند خود هستید و هدف‌تان تنها باید جلوگیری از تکرار اختلال رفتاری دزدی در بچه ها باشد. به همین دلیل سعی کنید به هیچ عنوان در مواجهه با این رفتار کودکان پرخاشگرانه برخورد نکنید. همچنین از بیان القاب و کلمات نادرست خطاب به کودک خود نیز کاملاً اجتناب کنید. البته این به معنای آن نیست که با خنده و شوخی با او مواجه شوید. او باید متوجه شود که کار اشتباهی کرده و بابت این کار اشتباهش نیز باید پشیمان شود. اما حتماً باید کنترل‌شده با او برخورد کنید.

بیشتر بخوانید: سبک‌های فرزند پروری: شما چه نوع پدر و مادری هستید؟

۵. جریمه‌هایی برای هر بار دزدی کردن کودک تعیین کنید

بعد از آنکه کاملاً به فرزند خود یاد دادید که دزدی کردن از اموال دیگران کار اشتباهی است، باید جریمه‌هایی نیز برای بازدارندگی وضع کنید. در ابتدا جرایم سبکی در نظر بگیرید؛ اما بعد از هربار مشاهده دزدی کودک خود، جریمه را سنگین‌تر کنید. به این ترتیب او متوجه می‌شود که ادامه این رفتار هزینه‌های سنگینی برای او به همراه خواهد داشت. محروم کردن او از پول تو جیبی، محدودکردن زمان بازی و … از جمله جرایمی است که می‌توانید در این زمینه استفاده کنید.

۶. از کتاب داستان‌ها و کارتون‌های مناسب موضوع دزدی بهره ببرید

هیچ چیز مانند قصه نمی‌تواند روی انسان تأثیرگذار باشد. سعی کنید تعدادی از کتاب‌های داستان و کارتون‌هایی که با موضوع دزدی و مناسب سن بچه‌ها است را تهیه کنید و در اختیار فرزندان‌تان قرار دهید. شک نکنید که فوق‌العاده اثرگذار خواهد بود.

۷. تا حد توان اجازه ندهید کودک کمبود مالی را احساس کند

بسته به محیطی که کودک شما در آن حضور دارد، هم سن و سالان او معمولاً مقدار مشخصی پول توجیبی دریافت می‌کنند. شما هم باید سعی کنید که به همان نسبت به فرزند خود پول توجیبی بدهید تا در مقایسه با دیگران احساس کمبود نکند.

۸. حتماً به نزد یک مشاور روانشناس مراجعه کنید

علی‌رغم اقداماتی که والدین می‌توانند برای جلوگیری از تکرار اختلال رفتاری دزدی در بچه ها از خود به نمایش بگذارند، قطعاً کمک یک مشاور روانشناس می‌تواند تأثیر بسزایی در درمان این اختلال رفتاری داشته باشد. به همین دلیل سعی کنید که حتماً فرزند خود را نزد یک مشاور روانشناس خبره ببرید و از او بخواهید که شما را در این زمینه راهنمایی کند.

کلام پایانی

در این مقاله به بررسی علل و راهکارهای درمان اختلال رفتاری دزدی در بچه ها پرداختیم. مهم‌ترین نقش در جلوگیری از تکرار این قبیل رفتارها بر عهده والدین است. این اختلال رفتاری نیاز به واکنش سریع والدین دارد تا تبدیل به بحران نشود. به همین دلیل والدین گرامی باید حساسیت ویژه‌ای نسبت به این موضوع از خود نشان دهند. اما جای نگرانی وجود ندارد؛ چرا این مشکل قابل درمان است و می‌توان با کمک روانشناس خیلی زود اختلال رفتاری دزدی در بچه ها را برطرف نمود.