رفتار با کودک در زمان حوادث طبیعی باید چگونه باشد؟

هیچ فردی را در کره زمین نمی‌توان پیدا کرد که از تاثیرات روحی و روانی منفی که حوادث طبیعی باعث آن می‌شوند در امان باشد. شاید این خاصیت زندگی در این کره خاکی است که باعث شده همواره موردی برای آنکه جان و سلامت آدمی را تهدید کند وجود داشته باشد.

حادثه که به وقوع می‌پیوندد به روش‌های مختلف خانواده‌ها را درگیر می‌کند و رفتار با کودک در زمان حوادث طبیعی نیز نگرانی دیگری است که در چنین موقعیتی باید از سوی خانواده‌ها به درستی انجام شود.

برخی از والدین هنوز نمی‌دانند که باید در مورد حوادث طبیعی که در محل زندگی آنها و یا در جای دیگری اتفاق می‌افتد باید با کودک صحبت کرده و نگرانی‌ها و سوالاتی که کودک در این رابطه دارد را پاسخ دهند.

برخی هنوز هم سردرگم و گیج هستند که آیا باید این مسائل را بدون پرده و بدون پنهان کردن به کودک بگویند و یا نباید در مورد آنها با فرزند خردسال خود صحبت کنند. اگر شما نیز درگیر این شک و دودلی هستید و نمی‌دانید که در شرایط بحرانی چگونه باید با کودک خود رفتار کنید پیشنهاد می‌کنیم این متن را مطالعه کنید. ما قصد داریم در مورد رفتار با کودک در زمان حوادث طبیعی با شما صحبت کنیم.

چرا باید رفتار با کودک در زمان حوادث طبیعی را بدانیم؟

برخی از ما هنوز هم باور نداریم که فرزندانمان بیش از آنچه ما تصور می‌کنیم نسبت به مسائلی که در اطرافشان رخ می‌دهد حساس هستند و آنها را درک می‌کنند. شاید کودک شما مشغول بازی باشد اما صحبت‌های شما را می‌شنود و آنها را به خوبی درک کرده و دچار استرس می‌شود.

یکی از اشتباهاتی که ممکن است پدر و مادرها در هنگام بروز حوادث طبیعی مرتکب شوند صحبت کردن و اظهار نظر کردن در مورد واقعه‌ی پیش آمده است. برخی از بزرگسالان، بی‌توجه به حضور کودک شروع به صحبت در مورد حادثه‌ای طبیعی می‌کنند و متوجه نیستند که کودک ممکن است این اظهار نظرها را جدی بگیرد و به شدت نگران شود.

روانشناسان کودک به طور جدی از والدین می‌خواهند که به هیچ عنوان در حضور کودک در مورد حوادثی که در هر گوشه از دنیا اتفاق افتاده است صحبت نکنند و درگیری ذهنی جدیدی برای کودک خود ایجاد نکنند.

اگر می‌خواهید کودک خود را از نگرانی نجات دهید بهتر است با او صحبت کنید و در مورد بحرانی که پیش آمده با کودک حرف بزنید. اگر در این مورد کوتاهی کرده و به آن بی‌توجهی کنید کودک شما در خلوت خود در مورد این حادثه فکر کرده، نتیجه‌گیری می‌کند و ممکن است دچار اضطراب و ترس شود. گاهی اوقات ممکن است کودک ماجرا را بیش از آنچه که هست برای خود آب و تاب داده و نتیجه و تصویری که در ذهنش شکل می‌گیرد از آنچه در واقع وجود دارد وحشتناک‌تر و غم‌بارتر باشد.

برای پیشگیری از این امر بهتر است در یک زمان مناسب با کودک صحبت کرده و اطلاعاتی که او می‌تواند درک کند را در اختیارش قرار دهید و اجازه ندهید که حادثه‌ی اتفاق افتاده پر و بال بیشتری در ذهن او پیدا کند.

در ضمن نگرانی‌هایتان را به هیچ وجه به کودکان خود انتقال ندهید. فرزندان شما آرامش و امنیت را در کنار شما و با صحبت‌های شما به دست می‌آورند. در صورتی که شما از موضوعی ناراحت و نگران باشید دنیای فرزند خود را نیز مشوش و ناراحت می‌کنید. این کار به احتمال بسیار زیاد باعث ایجاد تاثیرات منفی در روح و روان او خواهد شد.

چند راهکار برای رفتار با کودک در زمان بلایای طبیعی

بهتر است برای آن که کودک شما در هنگام بروز حوادث طبیعی با کمترین آسیب و آزار مواجه شود راهکارهایی که در ادامه ذکر خواهیم کرد را به کار ببندید تا کودک شما اطلاعاتی واقع بینانه در مورد حوادث طبیعی که همیشه ممکن است پیش بیاید پیدا کند.

گوش شنوایی برای حرف‌ها و احساسات کودک باشید

برای آنکه بتوانید بیشترین کمک و راهنمایی را در اختیار کودک خود قرار دهید سعی کنید احساسات او را به خوبی درک کنید. برای درک احساسات او نیازی نیست کار خاصی انجام دهید. همین که به حرف‌های او خوب گوش داده و به پرسش‌ها و سوالاتی که دارد جواب دهید کافیست. در حین این پرسش‌ها شما قادر خواهید بود دلیل ناامیدی و ترس کودک خود را نیز کشف کرده و کمک بیشتری به او بکنید.

برخی کودکان به هنگام اضطراب و استرس ممکن است خواهر و برادر خود را اذیت کرده و او را کتک بزنند. در این شرایط به جای این که از رفتار او عصبانی شده و بر سرش فریاد بزنید باید آرامش خود را حفظ کرده و در یک محیط آرام با او صحبت کنید.

دلیل نگرانی، استرس و این رفتارهایش را از او بپرسید. سعی کنید احساساتش را درک کنید و به او اجازه دهید تمام احساس خود را بروز دهد؛ اگر می‌خواهد گریه کند بگذارید اشک بریزد، اگر می‌خواهد فریاد بزند این فرصت را از او دریغ نکنید.

شما کودک خود را بهتر از هر کسی می‌شناسید. فرصت بروز ناراحتی و خشم را از او مضایقه نکنید و به او اجازه دهید تا به هر روشی که خودش می‌داند حس خود را بیرون بریزد.

مانع بروز احساسات او نشوید و با گفتن جملاتی مانند: من هم ناراحت و عصبانی هستم، هیچ اشکالی ندارد که گریه کنی و خشم خود را بروز دهی و یا جملاتی از این دست با او همدردی کنید.

بدین شکل او می‌تواند احساسی که با آن درگیر شده است را با شما شریک شده و تا حد زیادی از بار غمی که به دوش می‌کشد بکاهد. توجه شما والدین گرامی به نکات گفته شده در بالا در سلامت روح و روان کودکتان نقش دارد و یکی از مهم‌ترین راهکارهای رفتار با کودک در زمان حوادث طبیعی است.

برای صحبت با کودک زمانی را در نظر بگیرید

یکی از کارهایی که در زمان بروز یک حادثه طبیعی باید انجام دهید صحبت با کودک است. زمانی که یک حادثه طبیعی به وقوع می‌پیوندد کل خانواده دچار تنش و نگرانی می‌شوند و اینجاست که والدین باید نقش مدیریتی خود را به خوبی نشان داده و سعی کنند خود را از بحرانی که ناخواسته برای آنها پیش آمده است نجات دهند.

در این مواقع حتما برای صحبت با کودک خود زمانی را در نظر بگیرید. سعی کنید او را آرام و نگرانی را از وجودش دور کنید. کودکان در هر شرایطی به شما نیاز دارند و در شرایط بحرانی این نیاز شدت بیشتری پیدا می‌کند.

برخی از والدین در هنگام بروز حادثه طبیعی منتظر می‌مانند تا در یک زمان مناسب با فرزند خود درباره‌ی آن صحبت کنند. اما باید توجه داشت که هر چه زمان بیشتری بگذرد احتمال آنکه نگرانی کودک افزایش پیدا کند و صحبت‌های شما بی‌تاثیر شود افزایش می‌یابد.

پس هر چه سریع‌تر در کنار کودکتان بنشینید و سعی کنید به هر نحو ممکن و با بهترین کلمات قوت قلب و اطمینان را در او ایجاد کنید و او را از نگرانی‌ای که به آن دچار شده است رهایی ببخشید. بدین شکل کودک شما احساس امنیت بیشتری کرده و تاثیرات منفی حادثه به شدت در او کاهش پیدا خواهد کرد.

به فرزند خود اجازه دهید تا او نیز کمک کند

معمولا وقتی یک حادثه‌ی طبیعی پیش می‌آید همه افراد دست به دست هم می‌دهند تا اوضاع به وجود آمده را به حالت عادی برگردانند و زندگی مانند قبل جریان پیدا کند. برای مثال در هنگام سیل یا زلزله، همه افراد سعی می‌کنند تا محیط زندگی خود را تمیز کرده و کارهایی که برای برگرداندن زندگی به حالت عادی نیاز است را انجام دهند. 

شاید برای شما پذیرش این نکته سخت باشد، اما به این موضوع دقت کنید که توجه به کودک به هر شکلی می‌تواند یک راهکار مفید برای داشتن بهترین رفتار با او در زمان حوادث طبیعی باشد. 

زمانی که کودک شما کارهای کوچک را به عهده گرفته و سعی کند در برگرداندن اوضاع به حال عادی با شما همکاری کند حس بسیار خوبی پیدا می کند. در این شرایط او نیز حس می‌کند که قادر است یک مساله و مشکل کوچک را حل کند و اعتماد به نفسش افزایش پیدا خواهد کرد. وقتی فرزند شما حس کند که با کمک کردن می‌تواند بخشی از راه حل باشد به جای اینکه دچار اضطراب شود حس بهتری پیدا خواهد کرد.

شما نیز هر زمان که مشاهده می کنید کودکتان در حال انجام کاری است به او توجه و او را تشویق کنید تا به او بفهمانید که کارش ارزش زیادی دارد و بخشی از بار مشکلات موجود را کاسته است. 

در موقعیت‌هایی که کودکان شما نیز می‌توانند در تصمیم گیری‌ها شرکت کنند این فرصت را از آنها دریغ نکنید و اجازه دهید تا نظرشان را بیان کنند. مهارت حل مساله و مهارت تصمیم گیری دو مورد از مهم‌ترین مهارت‌هایی هستند که فرزند شما فرصت دارد در این موقعیت آنها را تمرین کند.

با کودک خود صادق باشید

دروغ گفتن و پنهان کردن اصل ماجرا در هیچ شرایطی دردی را دوا نمی‌کند و چه بسا ممکن است شرایط را وخیم‌تر هم بکند. به همین علت سعی کنید حتی زمانی که یک حادثه طبیعی پیش می‌آید با کودک خود صادق باشید و رو راست هر چیزی که پیش آمده است را با او در میان گذارید.

نه ماجرایی که پیش آمده را خیلی اوج داده و کودک را نگران‌تر کنید و نه سعی کنید جملاتی با خوش بینی محض به او تحویل دهید. اگر با کودکتان صادقانه صحبت کنید او به شما اعتماد کرده و حرف‌هایتان به میزان زیادی استرس او را کاهش می‌دهد.

نکته دیگری که در این مورد باید به آن توجه داشته باشید این است که سعی کنید تنها به پرسش‌هایی که وی از شما می‌پرسد پاسخ دهید و اطلاعاتی بیش از آنچه از شما می‌خواهد را در اختیار او قرار ندهید. در ضمن اگر جواب یک سوال را نمی‌دانید به او بگویید که من جواب این سوال را نمی‌دانم و از این موضوع واهمه‌ای نداشته باشید.

وقتی کودک شما بداند که شما با او صادق هستید و نمی‌خواهید چیزی را از او پنهان کنید نگرانی کمتری برای او ایجاد شده می‌شود و قوت قلب بیشتری پیدا می‌کند.

برگزاری مراسم خانوادگی را فراموش نکنید

مورد دیگری که به هنگام رفتار با کودک در زمان حوادث طبیعی باید به آن توجه داشت برگزاری مراسم و برنامه‌هایی است که در خانواده رایج است. شاید برخی افراد تصور کنند که این مساله در هنگام بروز بحران اصلا شدنی نیست و تاثیری ندارد.

شاید انجام این کار در چنین شرایطی سخت به نظر بیاید اما برای آن که کودکان و فرزندان شما با نگرانی کمتری در مورد حادثه پیش آمده رو به رو شوند بهتر است برای این مورد حتما فکری کرده و آن را نیز به سایر برنامه‌هایی که در حین بحران باید انجام دهید اضافه کنید.

این برنامه‌ها و مراسم به کودک قوت قلب داده و به او ثابت خواهند کرد که بالاخره زندگی روال عادی و طبیعی خود را در پیش خواهد گرفت و نیازی نیست که او نگران آینده باشد. برای مثال سعی کنید یک برنامه شام خانوادگی کوچک ترتیب دهید و یا یک مراسم مذهبی تدارک ببینید.

برخی مواقع نیز می‌توانید برای کودک خود کتاب بخوانید و به او اجازه دهید تا با اسباب بازی مورد علاقه‌اش در رختخواب بازی کند. به سن و سال کودک خود توجه کنید و برنامه‌ای که او دوست دارد را برایش ترتیب دهید تا او نیز حس بهتری پیدا کند.

نشانه‌های کودکان در هنگام بحران

اگر برخی یا همه نشانه‌های زیر را در کودک خود مشاهده کرده نگران نشوید و سعی کنید برای برطرف کردن علت اصلی این نشانه‌ها ترفندها و راهکارهای مناسب را در پیش بگیرید:

رفتارهای خشونت آمیز

برخی کودکان وقتی دچار اضطراب و نگرانی می‌شوند قادر نیستند آن را پنهان کرده و با خالی کردن آن بر سر دوستان و یا خواهر و برادر خود خشونت و نگرانی خود را بروز می‌دهند. دعوا کردن، کتک زدن بقیه و هم سن و سالان از جمله رفتارهایی است که در صورت بروز باید به آن به چشم یک علامت خطر نگاه کنید و سعی کند تا علتی که باعث بروز این رفتار شده را از بین ببرید.

مسائل و مشکلات روحی و روانی‌ای که برای کودک شما به وجود می‌آید قابل چشم پوشی نیست و شما باید به آنها توجه داشته باشید. کودکان تأثیرات زیادی را از اتفاقات دوران کودکی به بزرگسالی خود منتقل می کنند. اگر میزان این تأثیرات منفی زیاد باشد فرد را در بزرگ‌سالی دچار مشکلات زیادی می‌کند.

میل به تنهایی در کودک

یکی دیگر از نشانه‌های اضطراب در کودکان زمانی که با بحران مواجه می‌شوند دوری از خانواده و دوستان هم سال و سالشان است. این گروه از بچه‌ها ترجیح می‌دهند در غار تنهایی خود فرو روند و در مورد مشکل پیش آمده فکر و خیال کنند.

اگر ازکودک خود شناخت کافی دارید و می‌دانید که این رفتار وی یک واکنش غیر معمولی است سعی کنید بهترین نوع رفتار با او در زمان حوادث طبیعی را انتخاب کرده و اجازه ندهید فشار زیادی را تحمل کند.

عملکرد ضعیف در مدرسه

یکی از دیگر از نشانه‌هایی که باید باعث شود تا شما اطلاعات کافی در مورد رفتار با کودک در زمان حوادث طبیعی کسب کنید داشتن عملکرد ضعیف در مدرسه است. زمانی که ذهن کودک شما درگیر بحران موجود در محل زندگی‌اش و یا شنیدن خبر وقوع این حوادث در نقاط دیگر دنیاست، تمرکز خود را از دست داده و نمی‌تواند آن طور که باید و شاید به امور مدرسه و تکالیف خود رسیدگی کند.

اگر کودک شما دانش‌آموزی منضبط بوده و بعد از وقوع بحران این مشکل برای وی پیش آمده است باید حواستان را جمع کنید و راهکاری برای حل این مشکل پیدا کنید. اجازه ندهید مسائلی که کودک در ذهنش با آنها درگیر است برای همیشه حل نشدنی باقی بمانند.

خستگی کودک

خستگی ذهنی و جسمی نیز علامت خطر دیگری است که به شما هشدار می‌دهد در مورد چگونگی رفتار با کودک در زمان بلایای طبیعی اطلاعاتی را کسب کنید. اگر کودک شما بی‌دلیل و بدون داشتن فعالیت جسمی و ذهنی خاصی ابراز خستگی می‌کند باید آن را جدی گرفته و برای حلش راهکاری بیندیشید.

شب ادراری کودک

یکی از علائم خطر که به شما می‌فهماند کودک مساله و مشکلی دارد شب ادراری است. این مورد خصوصا در کودکان خردسال به وفور مشاهده می‌شود. برخی از کودکان قادر نیستند آن طور که بقیه هم سالانشان واکنش نشان می‌دهند، رفتار کنند و درگیری‌های ذهنی‌شان به صورت دیگری خود را نشان می‌دهد که یکی از آنها شب اداری است.

ترس و کابوس‌های شبانه کودک

ترس غیر طبیعی و کابوس‌هایی که هر شب به سراغ کودک می‌روند نیز اگر در شرایط بحران نمود بیشتری پیدا کرده باشد به شما هشدار می‌دهد که کودک از نظر روحی و روانی در وضعیت خوبی قرار ندارد و شما باید با یک مشاور و روانشناس خبره در این مورد صحبت کنید.

وابستگی افراطی کودکان

جدا نشدن کودک و وابستگی غیر معمول و افراطی نیز از دیگر علائم وجود یک درگیری ذهنی در کودک به شمار می‌رود. کودکی که تا دیروز علائمی از وابستگی نداشته اما امروز به یکباره و بدون علت خاصی شروع به بهانه گیری می‌کند و دوست ندارند از مادرش جدا شود کودکی است که هنوز با بحرانی که در بیرون به وقوع پیوسته است کشمکش داشته و به آن فکر می‌کند و نگرانی‌های زیادی در مورد آن دارد.

نتیجه‌گیری

ما در این متن سعی کردیم تا شما را با برخی از نشانه‌هایی که کودکان درگیر با بحران از خود بروز می‌دهند آشنا کنیم. این نشانه‌ها را برای آن نگفتیم که شما بیش از پیش نگران شوید؛ بلکه ما قصد داریم تا به شما کمک کنیم تا هوشیاری و آگاهی خود را از افزایش دهید.

بی‌توجهی به حل این علائم و تاثیرات منفی آنها تنها باعث وخیم‌تر شدن اوضاع روحی کودکان شما می‌شود و اتخاذ یک روش درست برای رفتار با کودک در زمان بلایای طبیعی را می‌طلبد.