رایج‌ترین اختلال‌های رفتاری کودکان کدام‌اند؟

امروزه والدین نسبت به تربیت و بررسی اختلال‌های رفتاری کودکان، هوشمندانه‌تر از گذشته رفتار می‌کنند. بالا رفتن سطح آگاهی پدرها و مادرها باعث شده تا کوچک‌ترین مشکل رفتاری را در کودکان مورد سنجش قرار دهند. البته وسواس بیش از حد و سخت‌گیری والدین، خود می‌تواند باعث بروز مشکلاتی شود؛ اما درعین‌ِحال والدین باید هوشیار باشند تا در صورت بروز مشکلات جدی رفتاری، برای درمان آن اقدام کنند. درمان اختلال‌های رفتاری در کودکان هرچه زودتر آغاز شود، مؤثرتر خواهد بود و همچنین سریع‌تر به نتیجه خواهد رسید. در ادامه این مطلب درباره انواع اختلال رفتاری کودکان و روش‌های درمان آنها صحبت می‌کنیم.

با معنی اختلال رفتاری آشنا شویم

متخصصین و روان‌شناسان بر این عقیده هستند که برای کودکان زیر ۵ سال، پیش از استفاده از واژه اختلال باید دقت و توجه زیادی به خرج داد. برخی عقیده دارند مسئله ارتباط مشکلات بزرگسالی افراد با اختلالات رفتاری قبل از دوران مدرسه، ریشه علمی چندانی ندارد. پس می‌توان نتیجه گرفت مشکلات یک کودک که کمتر از ۵ یا ۶ سال سن دارد، حتماً باعث بروز اختلال رفتاری در سال‌های آینده و بزرگ‌سالی او خواهد شد. شاید برای شما جالب باشد که بدانید متخصصان، نادیده‌گرفتن برخی رفتارهای اشتباه در کودکان را به قضاوت اشتباه و سخت‌گیری بی‌جا در برابر رفتارهای کودکانه، ترجیح می‌دهند. همان‌طور که بیان شد، امکان تشخیص اختلال‌های رفتاری کودکان قبل از ۵ سالگی بسیار کم است؛ اما ممکن است برخی از نشانه‌های اختلال در بزرگسالی، در کودکی بروز کند.

انواع اختلال‌های رفتاری کودکان

اختلال رفتاری در کودکان انواع مختلفی دارد. باید توجه شود که شیطنت و بازیگوشی کودکان با اختلال رفتاری اشتباه گرفته نشود. اختلال‌های رفتاری کودکان ممکن است در آینده برای آنها مشکلاتی به وجود آورد. در ادامه به این اختلال‌ها و نحوه صحیح برخورد با آنها می‌پردازیم.

اختلال لجبازی در کودکان

اختلال لجبازی در کودکان به شکلی بروز می‌کند که گویی کودک با دیگران دشمنی داشته باشد، به صورتی روشن و مغرضانه به مخالفت با دیگران می‌پردازد. از نشانه‌های اصلی این اختلال می‌توان به بحث و جدل کودک با بزرگ‌ترها و به‌خصوص والدین، رفتار‌های با خشم، کینه‌توزی و پرخاشگری اشاره کرد. البته کودک با لجبازی خود قصدی برای حمله به حقوق دیگران نداشته و تنها برای نشان‌دادن قدرت خود این کار را می‌کند. اختلال لجبازی یکی از شایع‌ترین اختلال‌های رفتاری در کودکان است.

اختلال رفتاری سلوک در بچه‌ها

اختلال سلوک، یک نوع از انواع اختلال‌های پرخاشگری است. اختلال سلوک از اختلال لجبازی بسیار شدیدتر و سنگین‌تر است. روبه‌رو شدن با پیامدهایی که اختلال سلوک ایجاد می‌کند، بسیار دشوار خواهد بود. برای کودکانی که به این اختلال دچار هستند، تقریباً هیچ قانون و هنجاری معنی ندارد. کودکان مبتلا به اختلال سلوک، سعی می‌کنند کارهای خلاف قانون انجام دهند. نکته مهم و بسیار منفی مسئله اینجا است که این بی‌قانونی‌ها و رفتارها را پیش از سنی که تصور می‌کنید، انجام می‌دهند. مصرف مواد مخدر در کودکی، درگیری و دعوا در مدرسه و خانه، آغاز فعالیت‌های جنسی در سن کم، دروغ گفتن و رفتارهایی از این قبیل، از جمله رفتارهای مربوط به اختلال سلوک هستند. در واقع می‌توان اختلال سلوک را یکی از عمیق‌ترین اختلال‌های رفتاری کودکان دانست.

اختلال رفتاری بیش‌فعالی و کم‌توجهی در کودکان

یکی از مشهورترین اختلال‌های رفتاری کودکان، اختلال بیش‌فعالی است. آمارها میزان ابتلای کودکان به اختلال بیش‌فعالی را تا ۱۰ درصد نیز بیان می‌کنند. مشکل اصلی کودکان مبتلا به این اختلال، عدم تمرکز و توجه است. این اختلال معمولاً در مدرسه و توسط معلم‌ها تشخیص داده می‌شود. کودکانی که بیش‌فعالی دارند، به علت عدم توجه معمولاً در یادگیری به مشکل می‌خورند و برای انجام کارهایشان تمرکز ندارند. تا جایی که حتی کاری که می‌خواهند انجام دهند را فراموش می‌کنند. تفکر اشتباهی که این روزها رواج پیدا کرده آن است که برخی گمان می‌کنند کودکان بیش‌فعال باهوش‌تر از سایرین هستند یا بالعکس؛ اما باید بدانید که هیچ ارتباط اثبات‌شده‌ای بین بیش‌فعالی و میزان هوش کودکان وجود ندارد. این اختلال تنها یکی از مشکلات رفتاری بچه‌ها است.

بیشتر بخوانید: کودکان بیش‌فعال چه ویژگی‌هایی دارند؟

اختلال رفتاری تیک ناخودآگاه در کودک

اختلال تیک یکی دیگر از اختلال‌های رفتاری کودکان است. اختلال تیک، یک حرکت یا صدا است که به صورت ناخودآگاه و پرتکرار از کودک سر می‌زند. معمولاً نمی‌توان در برابر تیک مقاومت کرد. برخی افراد شاید با تلاش بتوانند وقوع آن را به تأخیر انداخته یا کاهش دهند. تیک‌ها، خود دو گونه تیک‌های ساده و مرکب دارند. تیک‌های ساده می‌توانند شامل پلک زدن، حرکت دادن گردن، حرکت‌های بی‌دلیل شانه‌ها و از این قبیل باشند. تیک‌های صوتی نیز مانند سرفه کردن، درآوردن صداهای نامتعارف و بالا کشیدن بینی انواعی از تیک ساده هستند. تیک‌های مرکب، تیک‌هایی هستند که در آنها چند مدل از تیک‌ها در فردی بروز می‌کند. تیک‌هایی تحت عنوان تیک مرکب صوتی هم وجود دارند. این تیک‌ها شامل تکرار حروف، هرزه‌گویی یا تکرار کلمات هستند. معمولاً در زمان‌هایی که فرد عصبی می‌شود، این تیک‌ها شدت بیشتری می‌گیرند. اگر کودک شما اختلال تیک دارد؛ اصلاً نگران نباشید و به متخصص مراجعه کنید. اختلال تیک در کودکان معمولاً پس از مدتی از بین می‌رود.

اختلال رفتاری اوتیسم در بچه‌ها

امروزه کمتر کسی یافت می‌شود که نام اختلال اوتیسم را نشنیده باشد. یکی از مهم‌ترین اختلال‌های رفتاری کودکان را می‌توان اختلال اوتیسم دانست که امروزه افراد زیادی را به خود درگیر ساخته است. در سال‌های اخیر ابتلا به این اختلال بسیار افزایش یافته و باعث نگرانی والدین شده است. البته در بسیاری از موارد دیده می‌شود که کودکان مبتلا به اوتیسم، مانند کودکان دیگر موفقیت‌های علمی و ورزشی به دست آورده‌اند. از نشانه‌های اختلال اوتیسم می‌توان به تمایل به انزوا و دوری از اجتماع، ناتوانی ذهنی و زبانی اشاره کرد. لازم به ذکر است که بیماری اوتیسم، طیف‌ها و درجه‌های مختلفی داشته و همه این کودکان در یک سطح نیستند.

اختلال‌هایی از جنس فوبیا در کودکان

فوبیا یکی از اختلال‌های رفتاری کودکان است که اکثر جامعه، حداقل با یکی از انواع آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. فوبیا را می‌توان یک ترس غیرمنطقی از یک چیز، حیوانی خاص یا شرایطی به خصوصی تعریف کرد. کودکان معمولاً به دلیل پیش‌بینی‌هایی که از یک موقعیت در ذهنشان می‌سازند، دچار این ترس‌ها می‌شوند. فوبیا در کودکان با نشانه‌هایی مثل ترس‌های بیش از حد، گریه شدید، محکم کردن عضلات و … بروز می‌کند. البته به این نکته توجه کنید که هر ترسی فوبیا نیست و نیاز به درمان خاصی ندارد. اصولاً ترس باید غیرمنطقی بوده یا در زندگی کودک اختلال ایجاد کرده باشد.

اختلال دزدی در کودکان

نوعی از اختلال‌های رفتاری کودکان، عادت کودک به دزدی کردن و برداشتن وسایل دیگران است. کودکانی که این اختلال رفتاری را دارند، در بیشتر موارد اصلاً به این کار فکر نمی‌کنند و تنها یک چیز را می‌دزدند. شیئی که توسط کودک دزدیده می‌شود. معمولاً ارزش مادی خاصی ندارد. در بیشتر موارد این اشیاء حتی برای کودک نیز ارزش خاصی نداشته و تنها از سر عادت این کار را انجام می‌دهد. برخی کودکان یک وسیله را برای انتقام گرفتن از کسی می‌دزدند؛ اما کودکی که اختلال دزدی دارد، این کار را بی‌دلیل انجام می‌دهد.

بیشتر بخوانید: علت اختلال رفتاری دزدی در بچه‌ها چیست؟

اختلال خجالتی بودن کودکان

کودکانی هستند که مدام ساکت و خجالتی هستند. این کودکان معمولاً برای حرف زدن از صدای آرام استفاده می‌کنند. کودکان خجالتی از روبه‌رو شدن با افراد دیگر فراری هستند. این کودکان از قضاوت شدن توسط دیگران ترس دارند. به‌هرحال خجالتی بودن را باید یکی از اختلال‌های رفتاری کودکان دانست.

اختلال دوبه‌هم‌زنی کودکان

یکی از اختلال‌های رفتاری کودکان که ممکن است در آینده باعث به وجود آمدن مشکلاتی برای آنها می‌شود. در این نوع اختلال رفتاری کودکان از دیگری بدگویی و سخن‌چینی می‌کنند تا زمینه تنبیه شدن او را فراهم کنند. گاهی این اختلال به شیوه مظلوم‌نمایی و انداختن تقصیرها به گردن دیگری بروز می‌کند.

علل به‌وجودآمدن اختلال‌های رفتاری کودکان

اختلال‌های رفتاری می‌توانند دلایل مختلفی داشته باشند. برخی از این دلایل از بقیه مؤثرتر و مهم‌تر هستند. به چند مورد از مهم‌ترین دلایل اشاره می‌کنیم.

• مشکلات ژنتیکی و بیوشیمیایی
• مشکلات و درگیری‌های خانوادگی
• مشکلات اجتماع و فرهنگ
• تجربیات نامناسب

درمان اختلال‌های رفتاری کودکان

برای درمان مشکلات رفتاری بچه‌ها مهم‌ترین نکته‌ای که باید به آن توجه شود، منشأ اختلال است. به عبارتی درمانگر باید ابتدا علت وقوع اختلال را تشخیص دهد و سپس سعی بر رفع آن داشته باشد. هرچه این درمان‌ها از سنین پایین‌تر آغاز شوند، تأثیر آنها عمیق‌تر خواهد بود و درمان سریع‌تر انجام خواهد شد. توجه کنید که بهتر است برای درمان در هر سطحی ابتدا به متخصص مراجعه شود. نحوه درمان با توجه به نوع و شدت اختلال می‌تواند از گفتاردرمانی و رفتار درمانی تا دارو درمانی متفاوت باشد. برای درمان در برخی موارد ممکن است که به چند نوع درمان به طور هم‌زمان نیاز باشد. در ادامه با برخی از روش‌های درمان آشنا می‌شویم.

نقش آموزش والدین در درمان اختلال رفتاری کودک

همواره اولین و مهم‌ترین معیار و مسئول تربیتی کودکان، پدر و مادر کودک هستند. والدین باید آموزش‌های لازم به کودک درباره ارتباط با دیگران و رفتارهای درست را به او بدهند.

درمان اختلال رفتاری کودک در خانواده

نحوه برخورد و رفتار اعضای خانواده با کودکی که اختلال رفتاری دارد، در درمان و پیشگیری از اختلالات رفتاری بعدی بسیار اهمیت دارد.

نقش رفتارشناسی در درمان اختلال رفتاری بچه‌ها

رفتارشناسی و آشنا ساختن کودک با رفتارهای نامناسب، باعث می‌شود تا کودک با اختلال‌های رفتاری خود آشنا شده و سعی در اصلاح و کنترل آنها داشته باشد.

بیشتر بخوانید: در برابر فحش دادن و بد دهنی کودکان چگونه رفتار کنیم؟

کنترل خشم و درمان اختلال‌های رفتاری بچه‌ها

برای کودکانی که اختلال رفتاری دارند، یک سری کلاس‌های آموزشی تحت عنوان کنترل خشم وجود دارد. در این کلاس‌ها به کودکان کنترل خشم و نحوه جایگزین کردن رفتارهای مناسب به جای پرخاشگری را می‌آموزند.

اهمیت حمایت صحیح از کودک در درمان اختلال رفتاری

در مواردی که اختلال رفتاری در کودکان باعث می‌شود که توانایی برخی کارها از کودک گرفته شود. با حمایت و پشتیبانی از کودک می‌توان بسیاری از این مشکلات را حل کرد.

دارو درمانی یکی از راه‌های درمان اختلال رفتاری کودکان

دارو درمانی یکی از شیوه‌های درمان است که معمولاً هم‌زمان با روش‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. توجه کنید که این کار باید تحت‌نظر پزشک متخصص انجام شود.

سخن پایانی

این روزها اختلال‌های رفتاری کودکان، والدین و خانواده‌های زیادی را به خود درگیر ساخته است. با افزایش جمعیت و همچنین ماشینی شدن زندگی، بروز این مشکلات رفتاری در کودکان بیشتر می‌شود. از آنجا که پدر و مادرها همواره دلسوز فرزندان خود هستند، برای بررسی و حل این مشکلات به دنبال راه‌حل می‌گردند. در بسیاری از موارد، کودکان مشکل خاصی نداشته و والدین با حساسیت زیاد از حد قصد در رفع مشکلی نه‌چندان مهم دارند. در این مطلب سعی شد تا به مهم‌ترین اختلال‌های رفتاری کودکان و بهترین روش‌های درمانی آنها اشاره شود. امید است با استفاده از این مطالب بتوانید در بررسی سریع و اقدام برای حل مشکلات کودکان موفق عمل کنید.