«جشن تیرگان» بهانه‌ای برای گفتن «قصه های کهن ایرانی برای کودکان»

«برای رشد شخصیت فرزند خود چه برنامه‌ای دارید؟»، «آیا می‌دانید با انتقال ارزش‌های فرهنگی به فرزند خود می‌توانید رشد شخصیت او را تسریع کنید؟»، «برای فرزند خود قصه تعریف می‌کنید؟»، «آیا می‌دانید کتاب‌خوانی و قصه‌گویی چه تاثیرات شگرفی بر روی مهارت‌های کودک دارند؟» در واقع کودکان برای رشد شخصیت خود نیاز دارند به درستی با فرهنگ و جامعه‌ی خود آشنا شده و شناخت بهتری از محیط زندگی خود کسب کنند. به همین دلیل، توصیه می‌شود والدین حتما از «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» خود بهره برده و این مهارت‌ها را در فرزند خود تقویت کنند. «جشن تیرگان» و شرح «قصه های کهن ایرانی برای کودکان»  نیز فرصت مناسبی است تا فرزند خود را بیشتر با تاریخ، ادبیات عامه، فرهنگ و هنر ایران آشنا کرده و شخصیت موثرتری برای او خلق کنید.

در واقع، «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» آثار فرهنگی ارزشمندی هستند که می‌توانند برای رشد و تربیت فرزندان شما بسیار مفید باشند. این قصه‌ها اغلب شامل مفاهیم اخلاقی، انسانی، تاریخی و فرهنگی ارزشمندی هستند و می‌توانند به کودکان کمک کنند تا ارزش‌ها و اصول اساسی زندگی را بهتر بشناسند. «جشن تیرگان» یکی از بهترین بهانه‌هاست تا فرزند خود را با داستان‌های اساطیری ایرانی آشنا کنید. تاریخچه‌ی یکی از معروف‌ترین «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» به اسطوره‌ی آرش کمانگیر و تیشتر اشاره دارد و دلاوری‌ها و ایثارگری این قهرمانان را یادآور می‌شود. برای آشنایی بیشتر با «جشن تیرگان» و جنبه‌های آموزشی آن همراه آریالند باشید.

«جشن تیرگان» چیست؟

«جشن تیرگان» یکی از کهن‌ترین جشن‌های آئینی ایران است که هر ساله در 13 تیرماه برگزار می‌شود. 

• در باور زرتشتیان، سیزدهمین روز ماه چهارم سال، «تیر» نام دارد و با تلاقی روز تیر با ماه تیر باید جشن و پایکوبی درخوری برگزار شده و ارزش شادی و آزادی را در کنار یکدیگر مرور کرد. 
• در فرهنگ اوستایی نیز به «جشن تیرگان» تیشتریه (Tishtrya) گفته می‌شود. یکی از «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» که در این روز شرح داده می‌شود.
• این روز در پهلوی با نام تیشتر (Tishtar) یادآوری می‌شود.
• در فارسی نیز «جشن تیرگان» به اسم تیر (ستاره‌ی تیر یا ستاره‌ی باران) شناخته می‌شود. 

متاسفانه «جشن تیرگان» نیز مانند اکثر جشن‌ها و آئین‌های باستانی از یادها رفته و تنها در برخی از شهرهای ایران (به ویژه مراکز زرتشتی نشین) به‌عنوان یک جشن مهم رواج دارد. 

این جشن‌ زیبای تابستانی به‌مدت ۹ روز و به صورت پی‌درپی ادامه داشته و به‌همراه جشن‌هایی نظیر نوروز، مهرگان و سده از مهم‌ترین رویداد‌های فرهنگی ایران محسوب می‌شود. شاید برای شما جالب باشد که در شب «جشن تیرگان» نیز گروهی از مردم محلی دور هم جمع شده و شب‌نشینی می‌کنند. حافظ خوانی و شاهنامه‌خوانی نیز مانند همیشه در این شب‌نشینی‌ها نقل محافل است. «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» شرح داده می‌شود و شبی به یادماندنی برای همه شکل می‌گیرد. به این ترتیب، اهالی شهر برای برگزاری مراسم روز بعد آماده‌تر می‌شوند و شور و شوقی مضاعف خواهند داشت. روز بعد «جشن تیرگان» نیز با شادی، سرور و برگزاری آیین‌های ویژه سپری می‌شود. خوراکی‌های سنتی و دلچسب، دورهمی‌های شادانه و… نیز از اتفاقات جذاب و جدانشدنی جشن‌های ایرانی، به خصوص در مراسم تابستانی «جشن تیرگان» محسوب می‌شود.

منشاء «جشن تیرگان» چیست؟

در باور ایرانیان باستان 13 تیرماه مصادف با شروع فصل گرما در نظر گرفته می‌شود و «جشن تیرگان»  نیز به منظور بزرگداشت این تغییر فصل برگزار می‌شود. از این روی در برخی از مناطق ایران، داستان‌ها و افسانه‌های قدیمی که با شروع تابستان و فصل گرما مرتبط هستند را برای کودکان بازگو می‌کنند. زیرا در جریان این داستان‌ها به اهمیت شجاعت و رویارویی با مصائب اشاره می‌شود. دو نمونه از بهترین «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» که با مفهوم «جشن تیرگان» نیز در ارتباط است، به شرح زیر خواهد بود:

آرش کمانگیر

یکی از منبع‌های اصلی «جشن تیرگان»، داستان «آرش کمانگیر» است که در تاریخ ایران باستان و شاهنامه‌ی فردوسی از آن یاد شده‌است. داستان آرش کمانگیر یکی از معروف‌ترین «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» است و این قهرمان ملی را به خوبی به آن‌ها معرفی می‌کند. از آنجا که آرش کمانگیر الگوی ایده‌آلی از شجاعت، عزم و ایثار است، بازگو کردن آن می‌تواند این خصلت‌های مناسب را در فرزند شما تقویت کند. 

همچنین این داستان به عنوان یکی از بهترین «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» روایتگر ماجراهای قهرمانی است که در کار با کمان مستعد بوده و مهارت بالایی داشته‌است. همان ویژگی که شخصیت انیمیشن «دلیر» دیزنی به نمایش می‌گذارد. نکته‌ی جالب توجه در مورد آرش کمانگیر آن است که او از نیروهای خود برای دفاع از مردم و کشور استفاده می‌کند. آرش به عنوان یک قهرمان بزرگ و فردی که توانایی‌های خود را از جانب خداوند دریافت کرده، به مبارزه با دشمنان پرداخته و جان خود را برای حفظ امنیت و آرامش مردم نثار می‌کند. بنابراین با شرح «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» می‌توانید رشد شخصیت فرزند خود را تضمین کنید. و چه بهتر این کار را به بهانه‌ی مراسم جذابی همچون «جشن تیرگان» انجام دهید و سرگرمی و آموزش را در هم ترکیب کنید.

ارتباط داستان آرش کمانگیر با «جشن تیرگان» نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. زیرا پیام اصلی هر دو مورد در پایداری و پیروزی خلاصه می‌شود. آرش، قهرمان «قصه های کهن ایرانی برای کودکان»، با استفاده از توانایی‌ها و قدرتی که در اختیار دارد، موفق به شکست دشمنان خود می‌شود و به عنوان یک قهرمان شهرت پیدا می‌کند. گرچه جان خود را از دست می‌دهد، اما کشور خود را از چنگ دشمن بیرون می‌کند. به همین ترتیب، در «جشن تیرگان» نیز مردم ایران با توانایی‌ها و استعدادهای خود، پیروزی بر گرما و خشکسالی را جشن می‌گیرند و با برگزاری مراسم‌های مختلف، آینده‌ای روشن و پرامید برای خود رقم می‌زنند.

از این رو ارتباط بین داستان آرش کمانگیر و «جشن تیرگان»، یک پیام مهم و ارزشمند را به ما منتقل می‌کند. این پیام این است که با اعتماد به نیروهای خود، با استفاده از استعدادها و توانایی‌های خود می‌توانیم موفقیت و پیروزی را تجربه کنیم و به جامعه‌ی خود خدمت کنیم. این پیام ارزشمند در «جشن تیرگان» به ایرانیان آموزش داده می‌شود و داستان آرش کمانگیر نیز به عنوان یکی از معروف‌ترین «قصه های کهن ایرانی برای کودکان»، این پیام را برای آن‌ها مرور می‌کند.

تیشتر

یکی دیگر از «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» در «جشن تیرگان» داستان «تیشتر» است. این داستان، از دوران باستان ایران الهام گرفته شده و سراسر نبرد میان خیر و شر را بازسازی می‌کند. در باور ایرانیان باستان، فرشته‌ای به آب اختصاص داده می‌شود که «تیشتر» نام دارد. این فرشته نماد خیر بوده و قهرمان «جشن تیرگان» است. او تمام ویژگی‌های خوب را در قالب «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» آموزش می‌دهد. در مقابل او دیو پلیدی به نام «اَپوش» وجود دارد. این دیو باستانی، مسئول خشکسالی‌های سراسر زمین بوده و نبردی تنگاتنگ با تیشتر دارد. ایرانیان باستان برای تیشتر و اپوش به ترتیب اسب‌های سفید و سایه را به عنوان نماد در نظر گرفته‌اند. در طی نبرد اول، ابتدا تیشتر از اپوش شکست می‌خورد. بنابراین در روی زمین خشکسالی رخ می‌دهد. 

اما در نبرد بعدی، تیشتر برای یاری به سمت پروردگار رفته و از او طلب قدرت می‌‎کند. به این ترتیب، تیشتر برنده‌ی نبرد بعدی است و خشکسالی به پایان می‌رسد. این داستان نیز مانند داستان آرش کمانگیر موضوعاتی همچون شجاعت، دوستی و ایثار را به کودکان آموزش می‌دهد. همچنین رابطه‌ی آن‌ها با طبیعت را تقویت خواهد کرد. به همین دلیل، تیشتر یکی از بهترین «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» است که می‌توانید در «جشن تیرگان» برای فرزندان خود تعریف کنید.

در مورد «جشن تیرگان» در سایت جاباما بیشتر بخوانید.

با خواندن داستان تیشتر و سایر «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» می‌توانید آن‌ها را به بهترین شکل ممکن از ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی خود آگاه کرده و آن‌ها را با سنت‌ها و فرهنگ‌های ایران آشنا کنید. این ارتباط بین داستان تیشتر و «جشن تیرگان»، نشان از اهمیت بالای «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» داشته و می‌تواند به تقویت ارتباط بین نسل‌ها کمک کند.

به عنوان یکی از جشن‌های مهم فرهنگی ایران، «جشن تیرگان» بهترین فرصت است تا ارزش‌های فرهنگی و تاریخی کهن را به کودکان آموزش داد. به این ترتیب، آن‌ها می‌توانند با افتخار و احترام به این میراث‌ها پایبند باشند. امیدواریم که این ارتباط بین داستان تیشتر و «جشن تیرگان»، به تقویت ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی جامعه کمک کرده و سبب شود تا هر روز بیشتر به میراث‌های فرهنگی کهن ایران احترام گذاشته شود.

چرا که شنیدن «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» بیشتر آن‌ها را به شجاعت، عزم و ایثار ترغیب می‌کند. امیدواریم که هر ساله با برگزاری «جشن تیرگان» و یادآوری داستان‌های زیبا و کهن ایرانی به خصوص داستان آرش کمانگیر، بتوانیم این ارزش‌ها را به نسل‌های آینده منتقل کنیم و جایگاه خود را در جامعه‌ی ایران به عنوان قهرمانانی با شکوه و ایثارگر ثابت نگه داریم.

فواید قصه‌گویی برای کودکان در «جشن تیرگان»  چیست؟

«قصه های کهن ایرانی برای کودکان» می‌توانند به کودکان کمک کنند تا ارزش‌های اخلاقی را بهتر یاد بگیرند. این قصه‌ها معمولاً دارای پیام‌هایی انسانی و اخلاقی هستند که به کودکان می‌آموزند تا چطور باید در موقعیت‌های مختلف رفتار کنند و با دیگران روابط بهتری داشته باشند. از جمله ارزش‌هایی که می‌توانید از طریق «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» به فرزندان خود بیاموزید؛ احترام، صداقت، شجاعت و عدالت است.

شرح «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» می‌تواند ارتباط بین والدین و فرزندان را نیز تقویت کرده و فضایی مساعد برای گفتگو و تبادل نظر در مورد ارزش‌ها و اصول زندگی فراهم کند. به عبارت دیگر، «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» نه تنها یک سرگرمی جذاب هستند، بلکه یک ابزار قدرتمند برای تعلیم، تربیت، پرورش خلاقیت و آموزش نکات اخلاقی و فرهنگی به آن‌ها محسوب می‌شوند. بنابراین، توصیه می‌کنیم، کودکان خود را با این قصه‌ها آشنا کرده و جشن‌های آئینی همچون «جشن تیرگان» را نیز به آن‌ها معرفی کنید. از این طریق می‌توانید از این آثار ارزشمند برای شکوفایی و رشد شخصیت آنها بهره‌ ببرید. شما می‌توانید از محتواهای آموزشی آریالند آکادمی نیز برای این منظور استفاده کنید. بخش ادبیات این مهد کودک آنلاین پر است از ویدیوهای قصه‌گویی که اساطیر ایرانی و باستانی را به کودکان معرفی می‌کنند.

«قصه با ریحان: داستان پوریای ولی» را از اینجا و در آریالند آکادمی مشاهده کنید.

آئین‌های جشن تیرگان کدام است؟

آب پاشی، زرهی در مقابل گرمای تابستان

از «جشن تیرگان» با نام‌های «آب‌ریزکان»، «آب پاشان» و «سر شوران» نیز یاد می‌شود. چراکه بر اساس اسناد تاریخی، تیرگان همان روزی است که باران به سرزمین خشک نازل شد. از آنجا که کشور ایران همواره درگیر خشکسالی بوده، بارش باران یک واقعه‌ی ارزشمند و شادی‌آور تلقی می‌شد. مردم نیز با جمع شدن و دعا کردن، خواستار باران می‌شدند و در نهایت باران شروع به باریدن می‌کرد. بنابراین «جشن تیرگان» به پاس بزرگداشت چنین وقایعی برگزار می‌شود. ایرانیان برای برگزاری این رسم آیینی به صورت گروهی نزدیک چشمه یا رودخانه‌ها می‌روند. به هم آب می‌پاشند و اینگونه رسم «جشن تیرگان» را اجرا کرده و گرمای تیر و تابستان را پیشاپیش از بدن‌های یکدیگر به در می‌کنند.

فال کوزه، به نیت برآورده شدن آرزوها

فال گرفتن از دیرباز نزد ایرانیان محبوب بوده و هست. در «جشن تیرگان» فال گرفتن در کنار شرح «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» متداول است. ایرانیان باستان در «جشن تیرگان» شیوه‌ای ابداعی و منحصر به فرد برای فال گرفتن خلق کردند که به فال کوزه معروف است. برای اجرای این مراسم، پس از آب‌پاشی و خوردن تنقلات مختلف، همه در زیر سایه‌ی درختی سبز (غالبا سرو) گرد هم جمع می‌شوند. دوشیزه‌ای جوان از بین اهالی شهر، کوزه‌‌ای سبزرنگ را در دست دارد. این کوزه باید با آب پاک پر شده و دهانه‌ی آن با دستمال پوشانده شود. 

در این مراسم «جشن تیرگان»، هر شخص یک شیء مشخص را در کوزه می‌اندازد. در مرحله‌ی بعد، پیر فرزانه‌ای یک شعر دلخواه می‌خواند. سپس دختر دست خود را وارد کوزه کرده و یک شیء را بیرون می‌آورد. مالک شیء با توجه به تفسیر شعر درک می‌کند که به آرزوی خود می‌رسد یا خیر. این مراسم‌ها به فرزند شما کمک می‌کند تا راحت‌تر «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» را درک کرده و با بستر تاریخی آن ارتباط برقرار کند. چرا که آئین‌های این چنینی فضایی شاد و جذاب خلق می‌کند که ایرانیان را به دوران باستان خود می‌برد.

دستبند تیر و باد، هفت ریسمان آرزوها

آئین دستبند تیر و باد از مراسم زیبا و ساده‌ای است که ایرانیان در روز «جشن تیرگان» انجام می‌دهند. این مراسم مخصوصا برای کودکان جذاب است و خاطرات زیبایی برای آن‌ها به یادگار می‌گذارد. چرا که سراسر رنگ و شادی و سرگرمی است و آن‌ها را برای شرح «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» در عصرگاه آماده می‌کند. برای اجرای این آیین «جشن تیرگان» ابتدا باید شیرینی روز جشن را میل کرده و سپس برای بستن دستبندهای رنگارنگ و ساده‌ی نخی از دیگران کمک بگیرید. دستبند تیر و باد معمولا از هفت ریسمان با رنگ‌های مختلف بافته شده و با یک گره دور دست افراد بسته می‌شود. در مرحله‌ی بعدی این رسم «جشن تیرگان»، هر شخص به محل مرتفعی رفته و دستبند را از دست خود باز می‌کند. سپس دستبند را به دست باد می‌سپارد و همزمان آرزوی قلبی خود را بیان می‌کند تا باد همراه خود ببرد.

نظر شما در مورد برگزاری «جشن تیرگان» چیست؟

گفتیم که 13 تیرماه هر سال به عنوان «جشن تیرگان» نامگذاری شده و ایرانیان باستان این روز را به عنوان شروع فصل گرما جشن گرفته و برای رهایی از خشکسالی دعا می‌کردند. امروزه نیز در بسیاری از مناطق ایران، «جشن تیرگان» همراه با آداب و رسوم جذاب آن برگزار شده و مردم دور هم، ارزش شادی و آزادی را یادآور می‌شوند. در این مطلب بیان کردیم، که «جشن تیرگان» با دو اسطوره‌ی قدیمی ایرانی در ارتباط است؛ آرش کمانگیر و تیشتر. 

این ویژگی سبب می‌شود تا والدین و مربیان به بهانه‌ی «جشن تیرگان»، اساطیر ایرانی و فرهنگ کشورمان را به کودکان آموزش دهند. شنیدن این داستان حس شجاعت، عدالت، دادخواهی، طبیعت‌دوستی و… را در کودکان تقویت کرده و رشد شخصیت آن‌ها را تضمین می‌کند. اکنون شما برای ما بنویسید. نظر شما در مورد «جشن تیرگان» چیست؟ آیا این مراسم را حتی در ابعاد کوچک اجرا می‌کنید؟ شما نسبت به آئین‌ها و مراسمات اصیل ایرانی چه نظری دارید؟ آیا به نظر شما می‌توان با شرح «قصه های کهن ایرانی برای کودکان» به رشد شخصیت آن‌ها کمک کرد؟ چطور؟