فناوری هوشمند چگونه می‌تواند بر رشد کودک تأثیر منفی بگذارد؟
امروزه که دنیای ما با دنیای مجازی و هوشمند عجین شده است،خوب است بدانیم که تاثیر فناوری هوشمند برای کودکان چیست. برای خواندن کلیک کنید.
شاید امروز باور این موضوع برای شما سخت باشد که تا کمتر از ده سال پیش نه می‌توانستید به صورت اینترنتی خرید کنید نه عملیات بانکی خود را انجام دهد و نه حتی در کلاس‌ها یا جلسات گروهی شرکت کنید. از زمانی که به لطف فناوری، ابزارهای هوشمند ارتباطی در اختیار عموم قرار گرفت و فعالیت‌های آنلاین به طور رسمی در جامعه پذیرفته شد، کم‌کم فرهنگ عمومی نیز مثل خیلی از جنبه‌های دیگر زندگی روزمره، به سمت اینترنتی شدن تمایل پیدا کرد. واقعیت این است که امروزه زندگی بدون اینترنت تقریباً غیرممکن است.
فناوری هوشمند بر جنبه‌های گوناگون زندگی ما سایه انداخته است و این، تا جایی که در جهت بهبود کیفیت زندگی جوامع باشد، اصلاً چیز بدی نیست. اما فناوری هم با وجود مزایای بسیار زیادش، می‌تواند مثل تیغ دو لبه عمل کند. به خصوص در موقعیت‌هایی که رفتار و عواطف انسانی حرف اول را می‌زنند. فناوری نمی‌تواند جای محبت پدر و مادر را بگیرد، نمی‌تواند تنهایی افراد را به طور طبیعی جبران کند، و حتی در موردی بسیار حساس‌تر، ممکن است بر فرایند رشد کودکان آثار منفی و مخربی از خود به جا بگذارد. از آنجا که این موضوعات بسیار گسترده و پیچیده هستند، امروز قصد داریم فقط به مورد آخر، یعنی تأثیرات منفی فناوری هوشمند بر رشد کودک بپردازیم.
دیدگاه متخصصان درباره‌ی تأثیر فناوری هوشمند بر رشد کودک
فناوری جهان ما را کاملاً دگرگون کرده است. امروزه تقریباً هیچ کاری نیست که بتوانیم بدون کمک فناوری‌های هوشمند پیشرفته به درستی انجام می‌دهیم. بیشتر مردم صورتحساب‌هایشان را به صورت آنلاین می‌پردازند، از سرویس حمل و نقل عمومی هوشمند استفاده می‌کنند و فرزندان خود را به صورت آنلاین در کلاس شرکت می‌دهند.
این مورد آخر به طور ویژه مورد توجه متخصصان پرورش خلاقیت و رشد کودک است. عواملی مانند شاغل بودن پدر و مادر، افزایش ضرباهنگ زندگی مدرن و به خصوص در سال‌های اخیر، همه‌گیری کووید-۱۹ که سبک زندگی را در سراسر جوامع بشری دگرگون کرد، باعث شده کارشناسان حوزه‌ی رشد و پرورش کودک بیش از پیش به مطالعه‌ی تأثیر فناوری هوشمند بر رشد کودک بپردازند. یکی از این افراد «نیکی بوش»، متخصص پرورش خلاقیت «در بریتانیا»، است. او به طور صریح بیان می‌کند که «استفاده‌ی بیش از حد از فناوری هوشمند می‌تواند برای رشد کودک خطرناک باشد!»
نیکی معتقد است وقتی کودک در طول روز برای مدت زمان طولانی با دستگاه‌های فناوری مشغول می‌شود، حس ابتکار و خلاقیت خود را از دست می‌دهد. بنابراین او والدین را تشویق می‌کند که قبل از این که فناوری هوشمند را در دسترس کودکان قرار دهند، به تأثیرات آن بر رشد کودک توجه کنند.
«بله، فناوری هوشمند بخشی از ساختار زندگی امروز ما است. امّا ما باید استفاده از دستگاه‌های فناوری هوشمند را در برنامه‌های روزمره‌ی کودک محدود کنیم. پدر و مادرها باید مدت زمانی که فرزندشان در معرض صفحه نمایش قرار می‌گیرد را مدیریت و بین این فعالیت و سایر فعالیت‌های کودک تعادل ایجاد کنند. این کار برای سلامتی رشد کودک بسیار مهم است.»
مهم‌ترین جنبه‌های تأثیر فناوری هوشمند بر رشد کودکان
تجربه‌ی عملی نشان می‌دهد «پرستار کودک» و «ابزار سرگرمی» رایج‌ترین شکل‌های ارتباط کودک با فناوری هوشمند هستند. می‌خواهید واقعیت را بدانید؟ هر دوی این‌ها می‌توانند برای رشد کودک مضر باشند!
نیکی می‌گوید اگرچه برخی از والدین احساس می‌کنند که مشغول بودن کودک به نمایشگرهای هوشمند، هم به‌عنوان پرستار و هم به عنوان وسیله‌ی سرگرمی، به آنها کمک می‌کند تا بهتر به وظایف شغلی یا کارهای شخصی خود بپردازند، اما واقعیت این است که این رفتار می‌تواند روی رشد کودک تأثیر منفی بگذارد. در واقع زمان زیادی که صرف تماشای فیلم در لپ‌تاپ یا انجام بازی‌های ویدیویی روی تبلت می‌شود، مهارت‌های اجتماعی و توانایی کودک در تعامل با دوستان، اعضای خانواده و حتی معلمانش را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر تماشای صفحه نمایش می‌تواند بسیار اعتیادآور باشد. به این دلیل که ترشح مواد شیمیایی (اندورفین) از مرکز لذت مغز را تحریک می‌کند. بنابراین به پدر و مادرها توصیه می‌شود به شکلی اصولی و منطقی آن را محدود کنند.
«کودکان به طور فزاینده‌ای دنیا را از صفحه‌ی نمایش می‌بینند. امّا برای پیشرفت شخصی باید با افراد واقعی در دنیای واقعی، و نه فقط در دنیای مجازی که روی صفحه دیده می‌شود، تعامل کنند. میانه‌روی بین زندگی در صفحه نمایش هوشمند و دنیای خارج از آن بسیار مهم است.»
چند نکته‌ی کاربردی درباره‌ی استفاده‌ی کودکان از فناوری هوشمند
نیکی بوش چند «نباید» را درباره‌ی استفاده از دستگاه‌های فناوری هوشمند به پدر و مادرها یادآوری می‌کند.
پرستار بچه
استفاده از دستگاه‌های فناوری هوشمند به‌عنوان پرستار کودک اصلاً دستاورد مهمی نیست. نیکی معتقد است کودک از تعامل با والدین خود لذت می‌برد و وقتی مادر و پدر در اطراف او نیستند، خلأ عاطفی‌ای را در خود احساس می‌کند که هیچ صفحه نمایشی نمی‌تواند آن را پر کند.
لپ‌تاپ یا گوشی هوشمند نمی‌توانند جایگزین پدر و مادر شوند. کودکان به پاسخ‌های «بله یا خیر» نیاز دارند. آنها باید بتوانند به طور عملی در امور زندگی مشارکت کنند. کودکان نمی‌توانند از دستگاه‌های فناوری هوشمند پاسخ‌های مورد نیاز خود را دریافت کنند و این در فرایند رشد آنها مشکل‌ساز می‌شود.
انضباط
توسعه‌ی «خود تنظیمی» و «خود انضباطی» دو مورد از اصول زندگی هستند که باید به درستی اعمال شوند. دستگاه‌های فناوری هوشمند نباید به عنوان عصای دست پدر و مادرها در امور مربوط به ابراز احساسات یا آموزش مهارت‌ها به کودک، جای عوامل واقعی را بگیرند.
نباید از تلفن همراه به عنوان برگ برنده در فرایند خواباندن یا حتی غذا خوردن بچه‌ها استفاده کرد. اغلب، والدین ابراز می‌کنند که بچه‌ها بدون گوشی یا تبلت نمی‌توانند بخوابند، درست غذا بخورند و یا هر کار دیگری را انجام دهند. بر پدر و مادرها واجب است که روی تغییر این الگوی رفتاری مخرب کار کنند.
دزد تجربه
فناوری هوشمند تجربه‌های زندگی واقعی را که برای رشد کودکان ضروری است از آنها می‌رباید. به گفته نیکی، کودکان از طریق تجربه‌ی یادگیری واقعی، در تعامل با افراد واقعی و اسباب‌بازی های واقعی در زمان واقعی، بهتر یاد می‌گیرند.
او می‌گوید: «این تجربیات واقعی، فرزندان ما را از تجربه‌ی حسیِ چند جانبه که از جنس زندگی واقعی در دنیای واقعی هستند برخوردار می‌کند. با این که فناوری چیزهای زیادی برای ارائه دارد، امّا اوّل باید اطمینان حاصل کنیم که پایه‌های لازم برای رشد بچه‌ها به درستی ایجاد شده است.»
سخن پایانی
با وجود هزاران مزیتی که فناوری هوشمند برای ما ایجاد کرده است، اتخاذ موضع منفی نسبت به آن منطقی به نظر نمی‌رسد. نمی‌توان به خاطر معایب فناوری، از تمام مزایای ارزشمند آن چشم‌پوشی کرد. تمایل به ساخت و استفاده از ابزار، فناوری، به چند صد میلیون سال پیش برمی‌گردد و ریشه در زندگی اجداد ما دارد. بنابراین ما به طور طبیعی در طول تاریخ یاد گرفته‌ایم ابزار تولید کنیم و از آن در جهت بهبود کیفیت زندگی خود بهره ببریم. محروم کردن خود از مزایای فناوری و انگشت اتهام به سویش گرفتن باعث می‌شود مشکلات ما حل نشده در جای خود باقی بمانند. بهتر است همانطور که متخصصان حوزه‌ی رشد کودک نیز بر آن تأکید دارند، به موازات ارتقای فناوری، ما نیز مهارت و دانش خود درباره‌ی پرورش فرزندانمان را ارتقا دهیم تا به جای «محروم کنندگانی سخت‌گیر» یا «آسان‌گیرانی بی‌خیال»، دوستانی آگاه و قابل اعتماد برای فرزندانمان باشیم.
بیشتر بخوانید!
فرزند سالاری | هشدار کارشناسان به والدین
خاله بازی | بهترین روش آموزش مهارت های زندگی به کودکان
