زندگینامه ماریا مونته سوری | موسس اولین مهد کودک دنیا

اولین باری که نام اسباب بازی مونته سوری را شنیدم هیچ تصوری درباره آن نداشتم و برایم سوال شده بود که این اسباب بازی‌ها چه نوع بازی‌هایی هستند؟ شرکت سازنده آن کیست و سوالات زیاد دیگری…

درباره این اسباب بازی‌ها که جستجو کردم به نام ماریا مونته سوری و روش آموزشی او رسیدم. درباره زندگینامه ماریا مونته سوری فیلم دوبله شده «با تو آموخته‌ام» را از شبکه سه تلویزیون ایران دیده بودم. از همان زمان شیفته شخصیت و تفکر او شدم و او را به عنوان یکی از دلسوزترین معلم‌های دنیا شناختم. اما آن زمان نمی‌دانستم آن فیلمی که دیده‌ام درباره زندگینامه چه شخصیت تاثیرگذاری در جهان بوده است تا زمان جستجو درباره اسباب بازی‌های مونته سوری. آنجا بود که متوجه شدم، بین اسباب بازی‌های مونته سوری و دکتر ماریا مونته سوری خانم معلم محبوب و دلسوز فیلم با تو آموخته‌ام، ارتباطی وجود دارد. بیشتر که درباره اسباب بازی و روش آموزشی مونته سوری مطالعه کردم، به نتایج جالبی رسیدم و تصمیم گرفتم درباره او و فعالیت‌های ارزشمندش درباره کودکان بنویسم.

ماریا مونته سوری چه کسی است؟

ماریا مونته سوری پزشک و معلم ایتالیایی است که مطالعات و تحقیقات او درباره چگونگی آموزش به کودکان به عنوان روش آموزش مونته سوری شهرت جهانی پیدا کرده است. روش آموزشی مونته سوری از سال ۱۹۰۷ تا کنون در مهدکودک‌های سراسر دنیا و ایران مورد استفاده است. ماریا مونته سوری برای بازی بچه‌ها وسایل آموزشی مختلفی را ساخت که امروزه به عنوان اسباب بازی‌های مونته سوری معروف شده است.

روش آموزشی مونته سوری یکی از شناخته‌شده‌ترین و معتبرین روش‌های آموزش کودکان در جهان است.

ماریا مونته سوری اهل کدام کشور است؟

ماریا مونته سوری در سال 1870 در Chiaravalle (کیارا واله) ایتالیا به دنیا آمد. 6 ساله که بود به دلیل شغل پدرش به رم نقل مکان کردند. این جابه‌جایی محل سکونت در مسیر زندگی ماریا نقش مهمی داشت. به ویژه آنکه اولین حضور او در اجتماع و مدرسه رفتنش در فضای اجتماعی شهر رم بود. ماریا بزرگ‌تر که شد به دلیل داشتن خانواده‌ای فرهیخته و برخوردار بودن از حمایت‌های مادر تحصیل کرده‌اش با وجود نگاه سنتی ایتالیا به زنان، توانست رویاهایش را دنبال کند.

ماریا مونته سوری و علاقه به تحصیل در رشته‌های مهندسی و پزشکی

ماریا به سن سیزده سالگی که رسید با هدف ادامه تحصیل در رشته‌های مهندسی، در موسسه فنی و حرفه‌ای که دانش‌آموزان آن فقط پسران بودند -تحصیل در رشته‌های مهندسی برای دختران و زنان آن زمان ایتالیا غیرعادی بود- ثبت نام کرد. ۲۰ ساله که شد به عنوان دانش‌آموخته فیزیک و ریاضی از موسسه فنی و حرفه‌ای فارغ‌التحصیل شد.

ماریا مونته سوری و ادامه تحصیل در رشته پزشکی

ماریای جوان زمانی‌که می‌خواست برای پذیرش در دانشگاه اقدام کند، رشته پزشکی را انتخاب کرد. تحصیل دختران در این رشته مانند رشته‌های مهندسی مورد پذیرش جامعه ایتالیای آن زمان نبود. پدر ماریا نیز مخالف تحصیل او در این رشته بود اما سرانجام با حمایت مادرش، ماریا مونته سوری برای ثبت‌نام در رشته پزشکی دانشگاه ساپینزا رم اقدام کرد. دوره‌های آموزشی که ماریا در موسسه فنی گذرانده بود از نظر دانشگاه پزشکی کافی نبود، بنابراین دانشگاه به او پذیرش نداد. اما ماریای جوان در تصمیمش مصمم بود و ناامید نشد و برای به‌دست آوردن شرایط پذیرش در دوره آموزش علوم طبیعی دانشگاه ثبت نام کرد. بعد از گذراندن این دوره، ماریا مونته سوری توانست پذیرش تحصیل در رشته پزشکی دانشگاه را به‌دست آورد.

زندگینامه کاری ماریا مونته سوری

۱. ماریا مونته سوری و دستیاری در بیمارستان، علاقه به روانپزشکی و روش‌های آموزش به کودکان

ماریا مونته سوری در سال اول تحصیلش در دانشکده پزشکی ساپینزا با سختگیری‌ها و طرد شدگی‌های بسیاری از سمت اساتید و همکلاسی‌هایش روبه‌رو شد اما با وجود این سختی‌ها، تلاش‌های او نتیجه داد و در سال اول تحصیل، جایزه ویژه دانشگاه را دریافت کرد.

بعد از مدتی ماریا به عنوان دستیار در بیمارستان مشغول به کار شد. در مدت دستیاری‌اش در بیمارستان، رفتارهای کودکان ناتوان توجه‌اش را جلب کرد رفتارهای آنان را مورد بررسی قرار داد. در دانشگاه نیز منابع علمی درباره اطفال و روانپزشکی را مطالعه می‌کرد و تصمیم گرفت در بیمارستان در بخش اورژانس و اتاق مشاوره اطفال فعالیت کند.

کودکان ناتوان ذهنی بیمار دکتر ماریا مونته سری، مسیر زندگی او را تغییر دادند

۲. ماریا مونته سوری و ثبت‌نام در تربیت معلم

دکتر مونته سوری زمانی‌که در بیمارستان مشغول به کار بود، درباره کودکانی که ناتوان ذهنی بودند و یا تاخیر شناختی داشتند تحقیق می‌کرد که به موضوع آموزش بچه‌ها علاقه‌مند شد. سرانجام در سال ۱۸۹۷ تصمیم گرفت برای مطالعه و تحقیق بیشتر درباره نظریه‌های آموزش در دوره آموزش تربیت معلم نیز شرکت کند.

ماریا مونته سوری آثار پزشکان، مربیان و صاحب نظران مختلف به ویژه ژان مارک گاسپارد ایتارد و ادوارد سوگوین را مطالعه کرد. با مطالعه این منابع، مونته سوری تمرکز مطالعه و تحقیقاتش را به کودکان و مشکلات یادگیری آنها معطوف کرد. او علاوه بر مطالعه نظریات به بررسی و مشاهده چگونگی روش‌های آموزش و رشد کودکان ناتوان ذهنی و معلول جسمی پرداخت و روش‌های موجود را زیر سوال برد. ماریا مونته سوری شیفته نظریات ایتارد شده بود. او نظریات ایتارد را برای آموزش روزمره به کودکان معلول به صورت کاربردی منظم و سازماندهی کرد.

دکتر مونته سوری بعد از مطالعه روی کودکان ناتوان ذهنی، تحقیقات خود را در کلینیک روانپزشکی دانشگاه ادامه داد و در آنجا به عنوان دستیار مشغول به کار شد.

مطالعات دکتر ماریا مونته سوری درباره کودکان ناتوان ذهنی و تاخیر شناختی طی سال‌های ۱۹۰۱-۱۸۹۶ سبب شد تا در ایتالیا به عنوان مدافع حقوق زنان و کودکان ناتوان ذهنی شناخته شود.

۳. ماریا مونته سوری و مدیر مشترک موسسه آموزش کودکان با ناتوانی ذهنی

در سال ۱۹۰۰ او به عنوان مدیر مشترک موسسه آموزش جدید برای معلمان آموزش استثنایی منصوب شد. او در مدت فعالیت در موسسه با مشاهده و بررسی‌های دقیق متوجه شد که کدام روش‌های آموزشی مورد مطالعه‌اش بهترین نتیجه را دارند. به ویژه زمانی‌که بسیاری از کودکان دستاوردهای غیرمنتظره‌ای به دست آوردند.

دکتر مونته سوری به دنبال آن بود تا نتیجه مشاهدات و مطالعاتش درباره آموزش عمومی را علاوه بر کودکان اسثتنایی برای کودکان سالم نیز عملی کند…

۴. مرکز مراقبت از کودکان در سن لورنزو، نقطه عطف زندگی ماریا مونته سوری

سال ۱۹۰۶ پیشنهاد مدیریت مرکز مراقبت از کودکان در منطقه سن لورنزو رم برای کودکان خانواده‌های فقیری که پدر و مادرهایشان به سرکار می‌رفتند به دکتر مونته سوری داده شد.

ماریا که به دنبال پیاده‌سازی روش‌های آموزشی خود برای بچه‌های با توانایی سالم بود مراقبت و آموزش این گروه از بچه‌ها را پذیرفت.

در ژانویه 1907 بود که دکتر مونته سوری مرکز مراقبت از کودکان را مرکز Casa dei Bambini (در زبان ایتالیایی به معنای خانه کودکان) نامید و مراقبت و آموزش کودکان 3 تا 7 سال را آغاز کرد.

۵. ماریا مونته سوری و تاسیس اولین مهدکودک دنیا

دکتر مونته سوری با استفاده از مشاهدات علمی و تجربیات قبلی خود در کار با کودکان خردسال، موارد آموزشی مرکز مراقبت از کودکان را بر اساس علاقه کودکان به یادگیری و آزادی عمل در انتخاب فعالیت‌ها تهیه کرد.

در اولین مهدکودک مونتسری دنیا، کودکان چه فعالیت‎‌هایی انجام می‌دادند؟

فعالیت‌هایی که کودکان در مرکز Casa dei Bambini انجام می‌دادند عبارت بود از:

۱. فعالیت‌های مربوط به مراقبت‌های شخصی: مانند لباس پوشیدن و لباس در آوردن؛

۲. فعالیت‌های مراقبت از محیط: مانند زدودن گردو غبار، جارو کردن و مراقبت از باغچه؛

۳. بازی با مواد آموزشی که دکتر مونته سوری تهیه کرده بود؛

دکتر مونته سوری کودکان را در انجام فعالیت ها و بازی با مواد آموزشی آزاد گذاشته بود. او به آنها مستقیم آموزش نمی داد، بلکه بر کارهای بچه‌ها نظارت و رفتارهای آنها را مشاهده و یادداشت می‌کرد.

با گذشت زمان او نتایج زیر را در رفتارهای بچه‌ها مشاهده کرد:

۱. انجام فعالیت‌ها و بازی با مواد آموزشی دکتر مونته سوری بر اساس علاقه‌مندی و انتخاب خود بچه‌ها

۲. توجه و تمرکز کردن بچه‌ها در انجام فعالیت‌ها

۳. تکرار کردن انجام فعالیت‌ها و بازی با مواد آموزشی

۴. حساس شدن به نظم در محیط

۵. خود انضباطی در کودکان

هدف آموزشی که دکتر مونته سوری در Casa dei Bambini دنبال می کرد، داشتن استقلال و آزادی عمل در بچه‌ها بود. او بچه‌ها را در انتخاب فعالیت‌ها، بازی با مواد آموزشی و رفت و آمد در محدوده‌های مشخص شده مهد کودک، آزاد گذاشته بود و مربی تنها نقش ناظر و راهنما را داشت.

دکتر مونته سوری با مشاهده این رفتارها در کودکان، تغییرات دیگری به کلاس اضافه کرد. از جمله:

۱. فعالیت‌‎های بیشتری را به مراقبت از خود و محیط اضافه کرد. فعالیت‌هایی مانند: گل آرایی، شستن دست، ژیمناستیک، مراقبت از حیوانات خانگی و پخت و پز.

۲. در مواد آموزشی که کمتر توسط کودکان انتخاب می‌شدند تغییراتی ایجاد کرد.

۳. فضای کلاس را بزرگتر کرد تا بچه‌ها آزادانه در بخش‌های مختلف کلاس رفت و آمد کنند.

ماریا مونته سوری از تغییرات ایجاد شده در کلاس درس به نتایج دیگری دست پیدا کرد:

۱. او دریافته بود که کودکان با انجام فعالیت به طور مستقل، به سطحی از شناخت خود و داشتن استقلال دست پیدا می‌کنند.

۲. او دریافته بود که رویکرد فعالیت‌ها و نحوه رفتار با کودکان به عنوان یک شخصیت مستقل در یادگیری بهتر و بروز توانایی‌های بالقوه آنها اثرگذار بوده است.

۳. او به این نتیجه رسیده بود که کودکان از محیط اطراف خود و بچه‌های بزرگتر از خود موضوعات مختلف را یاد می گیرند. در واقع بچه‌های بزرگتر در آموزش بچه‌های کوچکتر نقش داشتند.

پایه و اساس روش آموزش مونته سوری حاصل فعالیت‌های علمی دکتر ماریا مونته سوری در مهدکودک Casa dei Bambini سن لورنوزو است.

شناخته شدن فلسفه آموزشی مونته سوری با کودکان معجزه‌گر اولین مهدکودک او

توانایی کودکان ۴ و ۵ ساله مهدکودک دکتر مونته سوری در خواندن و نوشتن حروف الفبا –همان بازی‌های آموزشی که دکتر مونته سوری ساخته بود- توجه روزنامه‌نگاران و مربیان آموزشی را به روش مونته سوری جلب کرد.

بسیاری از شخصیت‌ها و روزنامه‌نگاران از مهدکودک دکتر مونته سوری بازدید کردند تا با چشم خود توانایی خواندن و نوشتن بچه‌های کوچک و رفتارهای کودکان محله فقیرنشین سن لورنزو را ببینند.

گزارش این بازدید باعث شناخته شدن روش آموزشی مونته سوری شد و معلمان و مربیان بسیاری علاقه‌مند یادگیری روش آموزشی جدید شدند.

برگزاری دوره‌های آموزش مونته سوری در سراسر جهان و نوشتن کتاب

در سال 1909، مونته سوری اولین دوره آموزش معلم را با روش جدید خود در Città di Castello ایتالیا برگزار کرد. در همان سال وی مشاهدات و روش‌های خود را در اولین کتابش با عنوان «روش آموزش علمی برای آموزش کودکان در مهدکودک» چاپ کرد. این کتاب که روش دکتر مونتسری را معرفی می‌کرد طی 3 سال به 10 زبان ترجمه شد.

با موفقیت‌های روش آموزشی دکتر ماریا مونتسری مربیان بسیاری از سراسر جهان مشتاق یادگیری موارد آموزشی روش او شدند. علاوه بر آن در سراسر اروپای غربی مدارس مونته سوری تاسیس شد. حتی در ایالات متحده نیز در سال ۱۹۱۱ اولین مدرسه مونته سوری افتتاح شد. در پایان سال ۱۹۱۱، آموزش مونته سوری رسماً در مدارس دولتی ایتالیا و سوئیس پذیرفته شد.

تا سال ۱۹۱۴ مقاله‌ها و کتاب‌های بسیاری به زبان انگلیسی درباره دکتر مونتسری نوشته شد. یکی از مقالات او را فرد معجزه‌گر در زمینه آموزش معرفی کرده است.

بیشتر بدانید: آموزش ریاضی به کودکان

توسعه مطالعات روش آموزش مونته سوری

تحقیقات اولیه دکتر مونتسری بیشتر درباره‌ی بچه‌های خردسال بود. در سال ۱۹۱۶ دکتر مونتسری مطالعات خود در زمینه آموزش بچه‌های ابتدایی را ادامه داد و مواد آموزشی مورد نیاز این گروه سنی را نیز طراحی کرد. در سال ۱۹۱۷ دومین کتاب خود با نام «خودآموزی در مدارس ابتدایی» را نوشت. این کتاب نظریات او درباره بچه‌های ۷-۱۱ ساله بود.

در دهه ۱۹۲۰ مطالعاتش درباره دوره نوجوانی را ادامه داد. او معتقد بود دانش‌آموزان در این دوره به فعالیت‌هایی نیاز دارند که به آنها کمک کند خود را درک کنند و جایگاه خود را در جهان پیدا کنند.

دکتر مونته سوری در سال 1929 انجمن مونتسوری اینترنشنال (AMI) را تأسیس كرد تا اطمینان حاصل كند كه فلسفه و رویكرد او در آموزش و پرورش همانطور كه ​​می‌خواهد ادامه پیدا کند.

روش آموزشی مونتسری، روش آموزشی کودک محور؛ حاصل سال‌ها تلاش و فعالیت دکتر ماریا مونتسری براساس مشاهده رفتار کودکان و مطالعه و تحقیق درباره روش‌های تعلیم و تربیت کودکان است.

آموزش صلح در روش آموزش مونته سوری

زمانی که اروپا درگیر دو جنگ جهانی اول و دوم شده بود. دکتر مونته سوری آموزش صلح را در برنامه درسی خود قرار داد و بارها درباره صلح و آموزش سخنرانی کرد. زمانی‌که ایتالیا درگیر جنگ جهانی بود به دلیل سخنرانی او درباره صلح و تصمیمات سیاسی، فعالیت‌های آموزشی او را در ایتالیا متوقف کردند.

سال‌های پایانی زندگی دکتر مونته سوری

دکتر مونته سوری تا آخرین سال‌های عمرش، خود را وقف توسعه روش مونته سوری و آموزش مربیان این روش کرد. او به سراسر جهان سفر و دوره‌های مختلف آموزش مونته سوری را برگزار می‌کرد.

دکتر مونته سوری در ۶ مه ۱۹۵۲ در اثر خونریزی مغزی در سن ۸۱ سالگی در هلند درگذشت. با درگذشت او، اهداف و روش آموزش کودک محور دکتر مونته سوری فراموش نشد؛ چراکه امروزه کودکان بسیاری در مهدکودک‌ها و مدارس سراسر جهان و ایران به روش مونته سوری و مواد آموزشی آن (اسباب بازی‌های مونته سوری) آموزش می‌بینند.

مطالب مرتبط:

تاریخچه‌ی شرکت لگو: قسمت دوم