همه آنچه درباره تاریخچه بردگیم باید بدانیم

بازی به‌عنوان یکی از مفاهیمی شناخته می‌شود که در گذر زمان همواره در بین انسان‌ها وجود داشته است. اما نکته قابل توجه این است که شکل و رنگ بازی‌ها در طول تاریخ تغییرات زیادی را به خود دیده است؛ برخی از بازی‌ها سال‌ها است که دیگر از یادها و خاطره‌ها پاک شده‌اند و دیگر کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که آن‌ها را به یاد بیاورد. همچنین بسیاری از بازی‌ها نیز هستند که رنگ و بوی محلی دارند و مختص منطقه جغرافیایی خاصی هستند. اما در این بین بازی‌هایی نیز هستند که با وجود گذشت قرن‌های متمادی از رواج آن‌ها، همچنان محبوبیت خاصی در بین عموم مردم دارند. بردگیم یا بازی‌های رومیزی از این دست بازی‌ها هستند. در این مقاله قصد داریم به بررسی تاریخچه بردگیم در زندگی انسان‌ها بپردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.

مختصری درباره مفهوم بردگیم‌ها

قبل از آنکه به تاریخچه بردگیم‌ها بپردازیم، بد نیست که در چند جمله مهم‌ترین ویژگی‌های بردگیم‌ها را با هم مرور کنیم. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:

• بردگیم‌ها یا بازی‌های تخته‌ای از جمله بازی‌های رومیزی هستند که معمولاً از یک صفحه و تعدادی مهره بازی تشکیل می‌شوند.
• بردگیم‌ها دارای داستان مشخصی هستند و بازیکنان باید در مسیر این اهداف در بازی نقش‌آفرینی کنند.
• گروه‌های سنی مختلف به‌راحتی می‌توانند از بردگیم‌ها استفاده کنند.
• قوانین این بازی‌ها معمولاً مشخص است و باید در یک چارچوب معینی در آن بازی کرد.
• البته بحث درباره ویژگی‌های بردگیم‌ها خیلی مفصل‌تر است. اما این چهار مورد به‌عنوان مهم‌ترین ویژگی‌های بردگیم‌ها به شمار می‌روند. احتمالاً با خواندن این چند خط از مقاله یاد منچ، مار و پله و دوز افتاده باشید. اما جالب است بدانید که تاریخچه بردگیم‌ها خیلی فراتر از این حرف‌ها است.

تاریخچه بردگیم از کجا آغاز شده است؟

در دنیایی به سر می‌بریم که صنعت گیم به‌سرعت در حال پیشرفت است و تغییر و تحولات زیادی را تجربه می‌کند. ترکیب بازی و فناوری‌های دیجیتال کار را به جایی رسانده است که به‌صورت روزانه ابزارهای سرگرمی متنوعی در بازار عرضه می‌شوند. با این وجود برخی از بازی‌ها مانند بردگیم علی‌رغم اینکه از تکنولوژی در آن‌ها اثر چندانی به چشم نمی‌خورد، هنوز هم از محبوبیت بالایی در بین پیر و جوان برخوردار هستند. حالا وقت آن رسیده است که نگاهی به تاریخچه بردگیم بیندازیم که احتمالاً تعجب شما را هم مثل ما برمی‌انگیزد.

معرفی بازی : بازی شب مافیا

ردپای بردگیم‌ها در ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد به چشم می‌خورد

وقتی صحبت از تاریخچه یک بازی می‌شود، به‌صورت ناخودآگاه ذهن انسان بیشتر از محدوده‌ی چند قرن عقب‌تر را واکاوی نمی‌کند. اما درباره تاریخچه بردگیم باید سوار بر ماشین زمان به هزاران سال قبل بازگردیم. بله؛ به‌تازگی آثاری از نوعی تاس‌های قدیمی در کشور ترکیه پیدا شده است که به گفته باستان‌شناسان قدمت آن به حدود ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. تاس به‌عنوان یک جزء جدایی‌ناپذیر از بازی‌های رومیزی به شمار می‌رود که از همان ابتدا نقش پررنگی را در بردگیم‌ها داشته است.

البته تاس‌ها در ابتدا به شکل امروزی نبودند. درگذشته تعدادی چوب در ابعاد یکسانی آماده می‌شد و سپس یک طرف آن‌ها را رنگ‌آمیزی می‌کردند. فرض کنید شش قطعه چوب در اختیار دارید که یک طرف آن‌ها رنگ متفاوتی از طرف دیگر دارد. به طور هم‌زمان این شش چوب را به هوا می‌انداختند. در برخورد با زمین تعداد چوب‌هایی که طرف رنگ شده آن‌ها بالا بود را به‌عنوان عدد تاس به‌حساب می‌آوردند.

اما جالب است بدانید که خیلی زود با تراش دادن سنگ‌ها، عاج و استخوان حیوانات، تاس‌هایی مشابه نمونه‌های امروزی ساخته شد و پس از آن دیگر تاس‌های جدید بودند که صفحه جدیدی را در دفتر تاریخچه بردگیم رقم زدند.

بیشتر بخوانید: سیزده مزیت بازی‌های رومیزی برای کودکان که باید بدانید

بردگیم‌ها به دربار پادشاهان راه پیدا می‌کنند

تمدن‌های بزرگ بشری در گذشته شامل ایران، مصر و روم می‌شد. ورود بازی‌های رومیزی به دربار باعث شد آنها تاریخچه‌ی مکتوب پیدا کنند. بررسی اسناد تاریخی نشان می‌دهد که فراعنه مصر در بین امپراطوری‌های بزرگ تاریخی از بردگیم‌ها به‌عنوان سرگرمی استفاده می‌کردند. البته با توجه به رواج عقاید خرافی در بین مصریان باستان این‌گونه بازی‌ها توسط پادشاهان به‌عنوان نماد توجه یا بی‌توجهی خدایان به افراد حاضر در بازی‌ها تلقی می‌شد. حتی در هنگام مومیایی کردن بسیاری از فراعنه نمونه‌هایی از بردگیم‌ها در کنار قبر آن‌ها نیز دفن شده است. این کار به‌خاطر اقبال خدایان به فرمانروای فقید صورت می‌گرفت. به هر ترتیب تاریخ مصر باستان نشان می‌دهد که در بیش از ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، تاریخچه بردگیم با دربار پادشاهی فراعنه گره خورده است.

بردگیم‌ها به دل جامعه راه پیدا می‌کنند

درگذشته وقتی پادشاهان به چیزی اقبال نشان می‌دادند، بلافاصله اشراف و ثروتمندان نیز به جهت عرض ارادت به ساحت پادشاهان علاقه خود را نسبت به آن چیز اعلام می‌کردند. در تاریخ مصر باستان دو بازی بردگیم با نام‌ها سِنت (Senet) و مِهَن وجود دارد که البته اثری از قوانین حاکم بر این بازی‌های در دسترس نیست. این دو بازی پس از رواج در بین اشراف مصر،‌ بین طبقات فرودست جامعه نیز محبوب شد. البته بردگیم‌ها همان‌طور که از عقاید خرافی پادشاهان در امان نماندند، در بدنه جامعه نیز رنگ و لعاب اعتقادی و مذهبی پیدا کردند.

بازی سلطنتی اور، نخستین بازی بردگیم در دسترس

تا اینجا آنچه به‌عنوان تاریخچه بردگیم مورد بررسی قرار دادیم صرفاً در بین مکتوبات و آثار باستانی به‌جامانده از گذشته یافت شده است. اما اولین بردگیم که حتی قوانین مرتبط با آن نیز شناسایی شده است، مربوط به بازی سلطنتی اور (The Royal Game of Ur) است که نمونه‌های مشابهی از آن در عراق، مصر باستان و هندوستان پیدا شده است. این بازی بی‌شباهت به تخته‌نرد نیست و برخی از باستان‌شناسان معتقد هستند که به‌نوعی بازی قدیمی تخته‌نرد نیز از روی آن ساخته شده است. مطابق تخمینی که از سوی باستان‌شناسان زده شده است، بازی سلطنتی اور مربوط به حدود ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد است؛ بنابراین می‌توان به‌نوعی تاریخچه بردگیم را به‌صورت رسمی از ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد تخمین زد.

بیشتر بخوانید: تاریخچه اسباب‌بازی‌های جهان را می‌دانید؟

تاریخچه بردگیم از گذشته‌های دور تا به امروز

همان‌طور که می‌دانید بسیاری از بردگیم‌هایی که امروز همچنان محبوب هستند سابقه‌ی طولانی دارند و مدت‌ها قبل اختراع شده‌اند. در اینجا قصد داریم به معرفی تعدادی از بردگیم‌های قدیمی بپردازیم که تا امروز همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده‌اند.

بردگیم (تافل Tafl)

در بین بردگیم‌های قدیمی، شاید تافل شبیه‌ترین بازی به شطرنج امروزی باشد. این بازی به دست وایکینگ‌ها در اروپا ابداع شده است. مشابه شطرنج، مهره‌های این بازی به دو دسته سیاه و سفید تقسیم می‌شوند. در مهره‌های سفید یک شاه و تعدادی سرباز وجود دارد. مهره‌های مشکی رنگ نیز صرفاً سرباز هستند. بازیکنی که مهره‌های سفید را انتخاب می‌کند، باید شاه را که در مرکز صفحه بازی قرار دارد، به گوشه‌ها منتقل کند. بازیکنی هم که مهره‌های مشکی را انتخاب می‌کند، باید تلاش کند تا قبل از رسیدن شاه به گوشه‌ها، او را دستگیر کند.

خرید جدیدترین بردگیم و بازی‌های رومیزی

۲. بازی وایکونتاپالی (Vaikuntapaali)

هندی‌ها در قرن ۱۶ میلادی با ابداع بازی وایکونتاپالی برگ زرینی را در دفتر تاریخچه بردگیم رقم زدند. این بازی همان چیزی است که در ایران تحت عنوان مار و پله شناخته می‌شود. بازی جذابی که احتمالاً شمایی که در حال خواندن این مقاله هستید، آن را تجربه کرده‌اید. این بازی در هند برای آموزش مفاهیم اخلاقی به کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار می‌گرفت. رفته‌رفته مدل‌های جدیدی از این بازی معرفی شد. از جمله محاسن بردگیم مار و پله می‌توان به این نکته اشاره کرد که محدودیت خاصی در تعداد نفراتی که می‌توانند به طور هم‌زمان بازی کنند، وجود ندارد.

بیشتر بخوانید: اسباب‌بازی کودکان در ایران باستان چگونه بوده است؟

3. بردگیم موریس نه نفره (Nine Men’s Morris)

بدون شک یکی از خاطره‌انگیزترین بازی‌ها در تاریخچه بردگیم، موریس نه نفره است. ردپای این بازی به بیش از ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد برمی‌گردد. اگر کنجکاو شده‌اید که این بازی چیست، باید بگوییم که همان چیزی است که ما امروز به نام «دوز» می‌شناسیم. فکرش را می‌کردید که دوز سابقه‌ای بیش از ۳۰۰۰ سال داشته باشد؟ مهم‌ترین ویژگی بازی موریس نه نفره یا دوز این است که به‌سادگی و بدون نیاز به وسایل خاصی می‌توان در کمترین زمان ممکن ابزار آن را فراهم آورد. دل شما هم برای دوز تنگ شده است؟ معطل نکنید! یک رفیق همراه پیدا کنید و با این بازی هم خاطره دوران کودکی را زنده کنید و هم کمی خوش بگذرانید. 

کلام پایانی 

در این مقاله به بحث و بررسی پیرامون تاریخچه بردگیم پرداختیم. بازی‌های نسبتاً ساده‌ای که قرن‌ها است انسان‌ها را مجذوب خود کرده‌اند. شاید روزی برسد که بسیاری از کنسول‌های بازی منسوخ شوند و دیگر کسی از آن‌ها استفاده نکند. اما شک نکنید که بردگیم‌ها هیچ‌گاه فراموش نخواهند شد و جایگاه خود را در بین انسان‌ها از دست نخواهند داد. شاید یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث می‌شود دفتر تاریخچه بردگیم بسته نشود، این است که با فناوری گره نخورده است. به همین دلیل هرچقدر هم فناوری پیشرفت می‌کند، خدشه‌ای به آن وارد نمی‌شود. نظر شما چیست؟